ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: การสร้างสันติภาพเชิงบวกจากระดับท้องถิ่นในภาคเหนือของประเทศไทย

เรื่องโดย แอนดรูว์ สโตน*

[English version available here]

Photo (c) Andrew Stone, 2021.

Figure 1. Mekong River

แม่น้ำโขงได้กั้นพรมแดนไทย – ลาว ระยะทาง 97 กิโลเมตร ตามกระแสน้ำจากสามเหลี่ยมทองคำของพม่า ลาว และไทย ตั้งแต่กลางปี 2533 ชุมชนริมน้ำในภาคเหนือของประเทศไทยได้สร้างเขตอนุรักษ์โดยชุมชนและการเคลื่อนไหวทางสังคม พวกเขารับมือต่อทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นแล้วตลอดจนผลกระทบทางนิเวศวิทยาการดำรงชีวิต สังคมและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับโครงการพัฒนาต่างๆ บนแม่น้ำ สิ่งเหล่านี้รวมถึงแผนการระเบิดแก่งและเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำขนาดใหญ่

การเมืองของแม่น้ำโขงเป็นที่รู้จักกันดีทั้งกับนักวิชาการแม่น้ำโขงและประชาชนโดยทั่วไป ในบทความชิ้นนี้ผมได้ทำการวิเคราะห์โดยใช้กรอบตัวชี้วัดสันติภาพเชิงบวก (Positive Peace Index: PPI) เพื่อเสนอข้อมูลเชิงลึกใหม่ๆ เกี่ยวกับการขับเคลื่อนการตอบสนองของชุมชนต่อการพัฒนาและผลลัพธ์เชิงบวกและเชิงลบของการกระทำเหล่านั้น

มากกว่าการกำหนดนโยบายทางธุรกิจตามปกติ

โดยทั่วไปแล้วรัฐบาลจะใช้ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์เพื่อกำหนดนโยบายการพัฒนาของตน พวกเขามักจะดิ้นรนเพื่อให้คุณค่าและรวมเอาผลประโยชน์และความต้องการของคนในท้องถิ่นมาใช้ในการตัดสินใจที่ส่งผลกระทบต่อพวกเขา การพึ่งพาซึ่งกันและกันของมนุษย์กับส่วนที่เหลือของโลกธรรมชาติก็เป็นเรื่องยากสำหรับนโยบายที่จะสามารถเข้าไปยึดครองได้เช่นกัน กลายเป็นที่ยอมรับมากขึ้นว่าการจัดการทรัพยากรน้ำและการแปรเปลี่ยนความขัดแย้งของน้ำนั้นจะต้องมีมากกว่าเรื่องคุณภาพน้ำ ปริมาณและการแบ่งสรร ยกตัวอย่างเช่น แนวทางการเชื่อมต่อของ น้ำ-พลังงาน-อาหาร (Water-Energy-Food Nexus)[i] ได้รับการพิจารณาในนโยบายและการวางแผนอย่างน้อยหนึ่งทศวรรษ ในขณะเดียวกัน การประเมินระบบนิเวศแห่งสหัสวรรษ 2005 (Millennium Ecosystem Assessment)[ii] บนพื้นที่ชุ่มน้ำและน้ำ ระบุว่าทั้งระบบ แนวทางข้ามภาคส่วนหรือตามระบบนิเวศมีแนวโน้มที่จะสร้างผลลัพธ์ที่ยั่งยืนตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ (The UN Sustainable Development Goals: UNSDGs) และเป้าหมายการพัฒนาแห่งสหัสวรรษ (The Millennium Development Goals: MDGs) การพิจารณาตัวขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงที่เป็นระบบควรรวมถึงสิ่งต่างๆ ดังต่อไปนี้

1. เงินทุนอุดหนุนการผลิต

2. การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

3. การบรรทุกสารอาหาร

4. ความล้มเหลวของตลาด

5. ขาดการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย

6. การทวีความรุนแรงทางการเกษตรที่ไม่ยั่งยืน

7. ขาดการตัดสินใจของภาครัฐและภาคเอกชนที่โปร่งใสและมีความรับผิดชอบ

งานวิจัยชิ้นอื่นๆ พบว่า การดำเนินตาม UNSDG นั้นต้องมีความเข้าใจระบบสังคมนิเวศวิทยา[iii]. การทำความเข้าใจความสัมพันธ์ของชุมชนกับน้ำและปัจจัยขับเคลื่อนรวมถึงผลกระทบของการดำเนินการ CBO จำเป็นต้องมีมุมมองระบบแบบกว้างที่ให้ความสำคัญกับการจับปลาตามธรรมชาติและการทำมาหากินอื่นๆ ที่เชื่อมโยงกับกระแสน้ำหลากตามฤดูกาลของแม่น้ำ มุมมองนี้จะรวมถึงประเพณีวัฒนธรรมและจิตวิญญาณที่เสริมสร้าง "แนวทางการจัดการ" ตามฤดูกาลและเชื่อมโยงชุมชนทางสังคมและสถานที่ มันจะประเมินความยืดหยุ่นของสถาบันในท้องถิ่นนอกเหนือจากความสามารถของรัฐ

ดัชนีสันติภาพเชิงบวก

The ดัชนีสันติภาพเชิงบวก (Positive Peace Index: PPI)[iv] เป็นกรอบที่ส่งเสริมให้เกิดความสมบูรณ์จากสิ่งที่เกริ่นมาทั้งหมดข้างต้น มันถูกสร้างและดูแลโดยสถาบันเศรษฐศาสตร์และสันติภาพ ดัชนีนี้สามารถช่วยระบุตัวขับเคลื่อนและผลลัพธ์ของความพยายามในการกำหนดนโยบายโดยชุมชน

สันภาพเชิงบวกเป็นมากกว่าการปราศจากสงครามนั่นคือ “ทัศนคติ สถาบันและโครงสร้างที่รังสรรค์และจรรโลงสังคมที่สงบสุข” สันติภาพเชิงบวก “เปลี่ยนจุดศูนย์รวม...ไปสู่ด้านบวกที่สร้างเงื่อนไขให้สังคมเจริญรุ่งเรือง”[v]  ประเทศอาจเสี่ยงต่อความไร้เสถียรภาพและความรุนแรงอันเนื่องมาจากการคอร์รัปชั่น ความไม่เท่าเทียม การละเมิดสิทธิมนุษยชนและเหตุผลอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เงื่อนไขเหล่านี้จะส่งผลให้คะแนนของสันติภาพเชิงบวกไม่ค่อยดีเท่าไหร่นัก คะแนนสันติภาพเชิงบวกที่ดีนั้นมีความเกี่ยวพันกันกับความยืดหยุ่นต่อเศรษฐกิจและภัยธรรมชาติ ผลลัพธ์ด้านสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้นและระดับคะแนนที่ดีขึ้นสำหรับเป้าหมายด้านคุณภาพชีวิตและการพัฒนา

สถานบันเศรษฐศาสตร์และสันติภาพได้รวบรวมข้อมูลปัจจุบันจากดัชนีชุดข้อมูลและแบบสำรวจกว่า 24,700 รายการเพื่อสร้างและปรับปรุงพัฒนาสันติภาพเชิงบวก “แกนหลัก”ของสันติภาพเชิงบวกทั้ง 8 ได้มีการสรุปไว้ในตารางที่ 1 ในการวิเคราะห์ต่อไปนี้ “(+P1)” ระบุถึงตัวอย่างของความเข้มแข็งในแกนที่ 1 (รัฐบาลที่ทำหน้าที่ที่ดี) ในขณะที่ “(-P1)” หมายความว่าผู้ดำเนินการที่ให้ข้อมูลนั้นรับรู้ถึงการขาดดุลในแกนที่ 1

ตารางที่ 1: แกนหลักแห่งสันติภาพเชิงบวก 8 ประการ

P1. รัฐบาลที่ทำหน้าที่ที่ดี – ให้บริการที่มีคุณภาพ สร้างความไว้วางใจและการมีส่วนร่วม การแสดงให้เห็นถึงเสถียรภาพทางการเมืองและดำรงไว้ซึ่งหลักนิติธรรม

P2. สภาพแวดล้อมทางธุรกิจที่ดี – สภาพเศรษฐกิจที่เข้มแข็งและสถาบันที่สนับสนุนภาคเอกชน ความสามารถในการแข้งขันทางธุรกิจและผลผลิตทางเศรษฐกิจ

P3. การกระจายทรัพยากรที่เป็นธรรม – การเข้าถึงการศึกษา สุขภาพ และรายได้

P4. การยอมรับในสิทธิของคนอื่น – รับประกันสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐานของมนุษย์และบรรทัดฐานทางสังคมและวัฒนธรรมที่ไม่เป็นทางการสำหรับพฤติกรรมของพลเมือง

P5. ความสัมพันธ์อันดีกับเพื่อนบ้าน – ความสัมพันธ์กับรัฐอื่นๆ ที่มีความสัมพันธ์กับเงื่อนไขภายในประเทศ

P6. การไหลเวียนของข้อมูลข่าวสาร – สื่อที่เสรีและเป็นอิสระในการเผยแพร่ข้อมูลเพื่อให้ภาคประสังคมสามารถตัดสินใจได้ดีขึ้นและมีการตอบสนองต่อวิกฤติอย่างมีเหตุผล

ทุนทางสังคม

P7. ระดับของทุนทางมนุษย์ – สะท้อนให้เห็นถึงขอบเขตที่สังคมส่งเสริมการศึกษา ความรู้ ผลผลิต เยาวชน การมีส่วนร่วมทางการเมืองและ

P8. การคอร์รัปชั่นระดับต่ำ – ส่งเสริมและจัดสรรทรพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ เงินทุนสำหรับการบริการที่จำเป็นและความมั่นคงของพลเรือน การคอร์รั่ปชั่นระดับต่ำที่จะช่วยเพิ่มความไว้วางใจในสถาบันมากขึ้น

คะแนนสันติภาพเชิงบวกของกลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขงตามที่กำหนดโดยสถาบันเศรษฐศาสตร์และสันติภาพที่แสดงไว้ในตารางที่ 2 คะแนนดัชนีอยู่ระหว่าง 1 ถึง 5 ระดับคะแนนที่สูงขึ้นมีความสัมพันธ์กับความเสี่ยงที่จะเกิดความรุนแรงที่สูงกว่าและระดับคะแนนที่ต่ำกว่าแสดงให้เห็นว่าเป็นสิ่งที่ตรงกันข้าม ในแง่ของการจัดอันดับทั่วโลกประเทศลุ่มแม่น้ำโขงอยู่ระหว่าง 66 ถึง 131 จากทั้งหมด 163 ประเทศ

ดัชนีสันติภาพเชิงบวกไม่ได้ครอบคลุมเนื้อหาเป็นวงกว้างแต่คุณค่าอย่างหนึ่งที่สำคัญคือ มันเป็นแบบข้ามภาคส่วน (Cross – Sectoral) อีกประการหนึ่งก็คือว่ามีพื้นฐานมาจากเศรษฐศาสตร์กระแสหลักและข้อมูลที่อ้างอิงตามหลักฐาน สิ่งนี้สอดคล้องกับแนวทางที่รัฐบาลคุ้นเคยและทำให้ดัชนีรวมเข้ากับการกำหนดนโยบายได้ง่าย แม้ว่าจะเป็นดัชนีระดับรัฐแต่ก็สะท้อนแง่มุมของความเป็นจริงในแต่ละวันที่อยู่ในชุมชนและที่สำคัญยังพยายามอย่างเปิดเผยที่จะเปิดช่องให้แก่ทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงทางสังคม[vi]

การดำเนินการโดยชุมชนมีแนวโน้มที่จะยกระดับความเข้มแข็งให้แก่แกนหลักและการดำเนินการเพื่อปรับปรุง เสรีภาพในการยื่นคำร้องประท้วงหรือเจรจากับรัฐบาลอาจสะท้อนถึงความเข้มแข็งในแกนหลัก (+P1,P4,P6,P7) ชุมชนอาจใช้จุดแข็งเหล่านั้นเพื่อตอบสนองความต้องการข้อมูล (-P6) การดำรงชีวิตที่เท่าเทียมกัน (-P3) การมีส่วนร่วมอย่างมีความหมาย (-P1) ความยุติธรรม (-P4) หรือการลดการคอร์รัปชั่น (-P8)

กรณีศึกษาที่ 1: การระเบิดแก่งแม่น้ำโขง

ข้อตกลงว่าด้วยการเดินเรือพาณิชย์ในแม่น้ำล้านซาง – แม่โขง ได้ลงนามในปี 2543 ระหว่างรัฐบาลจีน เมียนมา ลาว และไทย[vii] จีนได้วางแผนการปรับเปลี่ยนร่องน้ำหลักเพื่อการเดินเรือขนาดใหญ่รวมไปถึงการระเบิด ขุดลอกและปรับเปลี่ยนร่องน้ำตามแนวแม่น้ำโขงรวมถึงชายแดนไทย - ลาว ทางตอนเหนือซึ่งมีระยะทางทั้งสิ้น 97 กิโลเมตร

ในปีเดียวกันนั้น กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ได้จัดตั้งสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) (พอช.) โดยการให้สิทธิ์การเข้าถึงเงินทุนสนับสนุนขนาดเล็กแก่องค์กรชุมชน (Community – based Organizations: CBOs) ซึ่งรวมถึงองค์กรต่างๆ ที่ดำเนินกิจกรรมในทางภาคเหนือของประเทศไทย[viii] นี่คือตัวอย่างนโยบายของรัฐบาลที่สนับสนุนแกนหลักหลายประการของดัชนีสันติภาพเชิงบวก (+P1,P4,P7)

ในช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านมา คนในท้องถิ่นที่อาศัยอยู่ติดกับแม่น้ำโขงรายงานว่าพวกเขาถูกกีดกันจากการเข้าร่วมในกระบวนการตัดสินใจ (-P1) และการขาดซึ่งรายละเอียดโครงการการเดินเรือในที่ดินของรัฐ (-P6) เขื่อนต้นน้ำในประเทศจีนผลกระทบต่อการไหลของน้ำตามฤดูกาล[ix] สวนริมฝั่งแม่น้ำและระบบนิเวศวิทยาของปลา ผู้คนหวาดกลัวกับการทำมาหากินแบบดั้งเดิมที่พึ่งพาแม่น้ำโขงจะได้รับผลกระทบมากขึ้น (-P3,P4) การแข่งขันทางเศรษฐกิจที่เป็นไปได้จากเรือบรรทุกสินค้าและการลงทุนของจีน (-P2) และการเข้าถึงเรือสำหรับกองทัพเรือจีนที่เพิ่มขึ้นก็สร้างความกังวลเช่นกัน[x]

ตลอดระยะเวลานี้ โครงการพัฒนาองค์กรชุมชนของไทยได้มุ่งเน้นไปที่สิทธิของประชาชนและการพึ่งพากันและกันกับระบบธรรมชาติ ในปี 2560 พวกเขาได้ดำเนินการต่อต้านโครงการการสร้างเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำปากแบงที่ได้ถูกนำเสนอในภาคเหนือของลาว แง่มุมของแผนการสร้างเขื่อนทับซ้อนกับข้อเสนอการเดินเรือและส่งผลกระทบโดยตรงต่อชุมชนเดียวกันหลายแห่ง มีการเสนอการประชุมระหว่างบริษัทวิศวกรรมเขื่อนรัฐบาลจีน ตัวแทนรัฐบาลลาวและไทย ตลอดถึงผู้นำหมู่บ้านในพื้นที่ องค์กรชุมชนได้ใช้อำนาจทางสังคมและการเมือง (+P7) เพื่อยืนยันที่จะพบปะในระดับเดียวกันในพื้นที่เปิดโล่งริมฝั่งแม่น้ำโขง กระบวนการนี้ช่วยเสริมรัฐบาลที่ดี (+ P1) และสิทธิในท้องถิ่น (+ P4)

ในการประชุมผู้เชี่ยวชาญด้านวิชาการระดับภูมิภาคได้ให้ข้อมูลและความคิดเห็น และสื่อทั้งในและต่างประเทศให้ครอบคลุมมุมมองของคนในพื้นที่ (+P6) เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นและผู้ปฏิบัติงานภาคความมั่นคง (ทหารและตำรวจ) ร่วมเป็นสักขีพยานในการประชุม ในขณะที่การประชุมครั้งนี้ถือเป็นครั้งแรกในภูมิภาคที่โดดเด่น การมีส่วนร่วมของผู้มีเกี่ยวข้องหลายภาคส่วนซึ่งพยายามแก้ไขความไม่สมดุลของอำนาจและขยายมุมมองท้องถิ่นเป็นเรื่องปกติของกลยุทธ์ที่ครอบคลุมของการรณรงค์องค์กรชุมชน 20 ปี ตัวอย่างเช่น การเดินสันติภาพ 2 ครั้งก่อนหน้านี้ตามแนวชายแดนไทย - ลาว ระยะทาง 97 กิโลเมตร ยังได้เชื่อมโยงชุมชนท้องถิ่น เจ้าหน้าที่รัฐ ผู้นำทางจิตวิญญาณ กลุ่มชาติพันธุ์และกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆ จำนวนมากจากพื้นที่ทางภูมิศาสตร์เดียวกัน[xi]

ในเดือนมกราคม 2562 หลังจากหลายทศวรรษแห่งแรงกดดัน รัฐบาลไทยได้ดำเนินการจัดประชุมสาธารณะเกี่ยวกับโครงการเดินเรือที่สำนักงานเขตที่ได้รับผลกระทบทั้ง 3 แห่ง (+P1,P6)[xii] ข้อคิดเห็นของสาธารณะชนต่อต้านโครงการนี้อย่างรุนแรงและได้รับการเผยแพร่สู่สาธารณะในระดับสากล[xiii] ในช่วงต้นปี 2563 ประเทศไทยได้ยกเลิกโครงการระเบิดและขุดลอกแม้ว่าจะยังคงมีข้อตกลงในการเดินเรือที่กว้างขึ้น[xiv] ดูเหมือนว่าการตัดสินใจจะขึ้นอยู่กับความกังวลภายในของรัฐบาบอย่างน้อยส่วนหนึ่ง ดังนั้นการต่อต้านของสาธารณชนจึงเหมาะสมและเป็นประโยชน์ (+P1,P7)[xv]

กรณีศึกษาที่ 2: โครงการอนุรักษ์ท้องถิ่น

แม่น้ำอิง เป็นลำน้ำสาขาสำคัญของแม่น้ำโขงในภาคเหนือของประเทศไทยที่ไหลผ่านจังหวัดพะเยาและเชียงราย เขตอนุรักษ์ท้องถิ่นหลายแห่งและสภาประชาชนลุ่มน้ำอิงก่อตั้งขึ้นโดยองค์กรชุมชนในลุ่มน้ำอิงในช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านมาเพื่อส่งเสริมให้ท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการจัดสรรและอนุรักษ์อย่างยั่งยืนริมแม่น้ำอิง (+P7)[xvi] ปัญหาระดับลุ่มน้ำ เช่นการชลประทานและการใช้ที่ดินถูกระบุว่าก่อให้เกิดผลกระทบเชิงลบต่อเกษตรกรและชาวประมงรวมถึงการระบายน้ำทิ้งตามฤดูกาลของแม่น้ำอิง (-P3)

ในช่วงเวลาเดียวกัน การค้าแม่น้ำโขงกับจีน การสร้างสะพานแห่งใหม่สู่ลาวในปี 2556 และปัจจัยอื่นๆ ทำให้รัฐบาลไทยกำหนดเขตเศรษฐกิจพิเศษ (Special Economic Zone: SEZ) ใน 3 อำเภอชายแดนแม่น้ำโขงทางตอนเหนือของจังหวัดเชียงราย (P2) โดยปกติเขตเศรษฐกิจพิเศษจะมีการตรวจสอบอย่างรวดเร็วและการยกเว้นกฎระเบียบ ในขณะเดียวกันก็เสนอสิ่งจูงใจในการลงทุนอื่นๆ ในเวลาเดียวกัน ชุมชนในภาคเหนือของประเทศไทยก็รู้สึกกดดันที่จะเพิ่มความหนาแน่นในการทำการเกษตรและหารายได้เพิ่มเติมด้วยเหตุผลหลายประการที่เชื่อมโยงกับนโยบายการเกษตรของประเทศ การเพิ่มขึ้นของประชากรและการลดลงของการประมง (-P1, P3)[xvii]

นโยบายแห่งชาติปกป้องเนินเขาสูงชัน (+P1) การทำการเกษตรแบบเร่งรัดได้ครอบครองพื้นที่ลุ่มต่ำเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ด้วยเหตุนี้ ผู้กำหนดนโยบายจึงให้ความสำคัญกับป่าชุมชนแบบดั้งเดิมและพื้นที่ชุ่มน้ำตามฤดูกาลซึ่งเป็นเพียงพื้นที่เดียวที่ยังคง "เปิด" สำหรับการพัฒนาเศรษฐกิจ (P2) ในปี 2558 มีการเสนอสวนอุตสาหกรรม (สวนอุตสาหกรรม หรือ Industrial Park คือพื้นที่อุตสาหกรรมการผลิตขนาดใหญ่ - ผู้แปล) ในพื้นที่ชุ่มน้ำตามฤดูกาลในพื้นที่กักเก็บน้ำที่อยู่ใกล้บุญเรือง เรื่องนี้กลายเป็นกรณีที่มีรายละเอียดสูง พื้นที่นี้เคยเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของปลา เห็ด และการจับสัตว์ป่าอื่นๆ และการทำมาหากินตามวิถีชีวิตของชุมชน (+P3) แม้ว่าพื้นที่จะอยู่ภายใต้แรงกดดันในการพัฒนาท้องถิ่นเพื่อการรื้อถอนไม้และข้อเสนอการแปลงพื้นที่เพาะปลูกสำหรับสวนอุตสาหกรรมเพื่อตอบสนองต่อข้อสงสัยของคนในท้องถิ่น ชาวบ้านตั้งคำถามถึงผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจที่อาจจะเกิดขึ้น (P2) และความเท่าเทียมกันในการแจกจ่ายสิ่งเหล่านั้น (P3) หลังจากการคัดค้านแผนเขตเศรษฐกิจพิเศษอย่างมีนัยสำคัญ ข้อตกลงการอนุรักษ์ป่าชุมชนถูกทำให้เป็นทางการแทน ในปี 2563 พื้นที่ชุ่มน้ำตามฤดูกาลของป่าบุญเรืองได้รับรางวัลสิ่งแวดล้อมระดับโลก UNDP Equator Prize ซึ่งตระหนักถึงคุณค่าของความสำเร็จนี้ และชุมชนโดยรอบถือว่าการแสวงหาสถานะของเขตอนุรักษ์ป่าบุญเรืองเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับโลกภายใต้อนุสัญญาแรมซาร์ (Ramsar Convention) ระหว่างประเทศ[xviii]  

Photo (c) Andrew Stone, 2021.

บทสรุป: การมีส่วนร่วมในท้องถิ่นเพื่อสันติภาพเชิงบวก

ตั้งแต่กลางทศวรรษ 1990 ประเทศไทยประสบกับวิกฤตการเงินครั้งใหญ่หลายครั้ง การรัฐประหารโดยกองทัพ 2 ครั้ง การเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ 2 ครั้ง และปัจจัยอื่น ๆ ที่ส่งผลให้เกิดความไม่มั่นคงทางการเมืองและสังคมตลอดจนความขัดแย้ง อาจจะดูเหมือนว่าขัดแย้งกันในกลุ่มผู้ซึ่งไม่เห็นด้วยอย่างกระตือรือร้น เช่น กลุ่มองค์กรชุมชนในภาคเหนือของประเทศไทยที่มีส่วนช่วยทำให้เกิดสันติภาพเชิงบวกโดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทที่มีความเสี่ยงอย่างแท้จริงของขัดแย้งที่รุนแรงในบางกรณี จากการวิเคราะห์ข้างต้น ผมสรุปได้ว่าพวกเขาเหล่านั้นได้ยกระดับจุดแข็งของแกนหลักของดัชนีสันติภาพเชิงบวกเพื่อสร้างพื้นที่ทางการเมืองและขีดความสามารถในการมีส่วนร่วมสำหรับท้องถิ่นมากขึ้นและยังได้รับการสนับสนุนเงินทุนบางส่วนจากรัฐผ่านสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) สิ่งนี้อาจดูเหมือนขัดแย้งกับความจำเป็นซึ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้ของผู้กำหนดนโยบายจากบนลงล่าง (top-down policy maker) อย่างไรก็ตามการรวมตัวกันของการกระทำเหล่านี้ที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องมานานหลายทศวรรษมีแนวโน้มที่จะต่อต้านความไม่มั่นคงโดยการสนับสนุนเงื่อนไขในท้องถิ่น นโยบายระดับชาติ และความสัมพันธ์ระดับท้องถิ่นกับรัฐบาลแห่งชาติที่มีความเทียบเคียงกับระดับคะแนนดัชนีสันติภาพเชิงบวกที่ดี

องค์กรชุมชนเหล่านี้ยังผลักดันให้เกิดวิธีคิดใหม่ๆ เกี่ยวกับนโยบาย พวกเขาเน้นความสัมพันธ์แบบพึ่งพาซึ่งกันและกันระหว่างผู้คนและธรรมชาติในการอภิปรายเกี่ยวกับนโยบายและพวกเขาเสนอแนวทางต่างๆ เช่น การรวมสิทธิธรรมชาติไว้ในนโยบาย[xix] รายงานทางวิชาการและองค์กรต่างๆ ตลอดรวมถึงการจัดประชุมสาธารณะได้เพิ่มความชอบธรรมให้กับแนวคิดเหล่านั้น ดังที่นักวิชาการนามว่า Joanne Barker ได้ตั้งข้อสังเกต น้ำ “สอนให้เราคิดเกี่ยวกับองค์ความรู้ในการเคลื่อนที่อย่างต่อเนื่อง” และ “ให้ความสำคัญกับการเชื่อมต่อและปฏิสัมพันธ์ระหว่างน้ำ ดินและอากาศ ระหว่างมนุษย์และสิ่งอื่นที่ไม่ใช่มนุษย์”[xx]

การปรับกรอบนโยบายและการกำหนดมุมมองของระบบเป็นสิ่งสำคัญ การสร้างสิทธิในธรรมชาติและความเป็นประชาธิปไตยของการจัดการในกฎหมายและวัฒนธรรมต้องใช้ความพยายามอย่างต่อเนื่อง หากนโยบายคือการสร้างเงื่อนไขให้สังคมเจริญแล้ว [xxi] แนวทางในการกำหนดนโยบายจะต้องอำนวยความสะดวกในการทำความเข้าใจและตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับ 1). อำนาจ เช่น ความเคารพต่อมนุษย์ และ 2). ธรรมชาติของความสัมพันธ์ เช่น การเคารพใน 'ธรรมชาติ' และการพึ่งพาซึ่งกันและกันของมนุษย์กับส่วนอื่นๆ ของโลกธรรมชาติ องค์กรชุมชนที่ได้รับข้อมูลและการสนับสนุนได้มีการยกประเด็นเหล่านี้และประเด็นอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเชื่อมต่อกันระหว่าง น้ำ – พลังงาน - อาหาร[xxii] และคำแนะนำการประเมินระบบนิเวศแห่งสหัสวรรษ (Millennium Ecosystem Assessment)[xxiii]

การนำดัชนีสันติภาพเชิงบวกมาใช้เป็นกรอบสำหรับผลการวิเคราะห์นโยบายในการตระหนักถึงคุณค่าของการมีส่วนร่วมที่สำคัญขององค์กรชุมชนต่อความมั่นคง สังคมที่เท่าเทียมกันด้วยความสามารถระดับสูงของมนุษย์และความสัมพันธ์เชิงบวกมิฉะนั้นแล้วการกระทำขององค์กรชุมชนเหล่านั้นอาจถูกมองโดยผู้กำหนดนโยบายว่าเป็นอุปสรรคต่อการบรรลุสิ่งสำคัญของการวางแผนที่ได้กำหนดไว้ในระดับชาติ ดัชนีสันติภาพเชิงบวกมีช่องว่างบางอย่างที่ต้องใช้วิวัฒนาการเพิ่มเติมในการเป็นเครื่องมือหรือการประยุกต์ใช้การวิเคราะห์เพิ่มเติมพร้อมกัน การประเมินมูลค่าทางจิตใจ เศรษฐกิจที่ไม่ใช่เงินสดและคุณค่าทางจิตวิญาณไม่ได้มีการปรากฎอย่างเปิดเผยในกรอบดัชนีสันติภาพเชิงบวก และคำศัพท์ดัชนีสันติภาพเชิงบวก เช่น “ทุนมนุษย์” ไม่ได้สะท้อนถึงความเข้าใจของคนในท้องถิ่นเกี่ยวกับขีดความสามารถและความสัมพันธ์ของมนุษย์อย่างเต็มที่แต่ดัชนีสันติภาพเชิงบวกสามารถช่วยให้ความชัดเจนแก่ผู้กำหนดนโยบายถึงสิ่งที่ผลักดันการดำเนินการของชุมชนและการแสดงความจำนงนี้ให้ความกระจ่างและตระหนักรู้ถึงบทบาทสำคัญขององค์กรชุมชนในการสร้างสันติภาพเชิงบวกจากระดับท้องถิ่น

——-
*แอนดรูว์ สโตน เป็นนักระบบนิเวศวิทยา นักการศึกษาและพันธมิตรสันติภาพของโรตารี (Rotary Peace Follow) มีพื้นที่ทำงานอยู่ในลุ่มแม่น้ำโคลัมเบีย ประเทศสหรัฐอเมริกา ในทุกๆ ปีเขาจะใช้เวลา 3 เดือน เริ่มตั้งแต่ปี 2554 ในกลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่างในการสนับสนุนองค์กรชุมชนและเครือข่ายโดยให้ความสำคัญกับแม่น้ำและการพัฒนา

[i] Simpson, G. and G.P.W. Jewitt (2019, February). The Development of the Water-Energy-Food Nexus as a Framework for Achieving Resource Security: A Review. Front. Environ. Sci., (8). https://doi.org/10.3389/fenvs.2019.00008

[ii] Millennium Ecosystem Assessment (2005). Ecosystems And Human Well-Being: Wetlands And Water Synthesis. World Resources Institute, Washington, DC. https://www.millenniumassessment.org/documents/document.358.aspx.pdf  (Accessed 20 November, 2020.)

[iii] Masterson, V. A., R. C. Stedman, J. Enqvist, M. Tengö, M. Giusti, D. Wahl, and U. Svedin. (2017). The contribution of sense of place to social-ecological systems research: a review and research agenda. Ecology and Society 22(1):49. https://doi.org/10.5751/ES-08872-220149

[iv] Institute for Economics & Peace (2019). Positive Peace Report 2019: Analysing the Factors that Sustain Peace. IEP, Sydney. https://www.visionofhumanity.org/wp-content/uploads/2020/10/PPR-2019-web.pdf (Accessed 16 February, 2020.)

[v] Ibid, 10.

[vi] Ibid, 10.

[vii] Agreement on Commercial Navigation on Lancang-Mekong River among the Governments of the People’s Republic of China, the Lao People’s Democratic Republic, the Union of Myanmar and the Kingdom of Thailand (April 2000). https://www.jcccn.org/images/rule/Agreement.pdf (Accessed 16 February, 2020.)

[viii] Community Organizations Development Institute (date unknown). Finding new ways for government to support communities at scale. https://en.codi.or.th/about/history-of-codi/ (Accessed 20 November, 2020.)

[ix] Lu, X.X. and R. Y. Siew (2006). Water discharge and sediment flux changes over the past decades in the Lower Mekong River. Hydrol. Earth Syst. Sci., 10, 181–195, 2006. Retrieved from https://www.hydrol-earth-syst-sci.net/10/181/2006/hess-10-181-2006.pdf (Accessed 23 November, 2020.)

[x] AFP (2020). The 97km that frustrate China's mastery of the Mekong. Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/world/1832839/the-97kms-that-frustrate-chinas-mastery-of-the-mekong (Accessed 16 February, 2020.)

[xi] Author interviews with Noparat Lamun (local organizer), Dr. Apisom Intralawan (MaeFahLuang University), and Dr. Carl Middleton (Chulalongkorn University) in November 2020 supplemented by personal field notes and prior interviews from 2009 to 2020.

[xii] Deetes, P. (2019, January 4). Sudden Public Hearing on Mekong “Rapids-Blasting” Project Catches Community Group by Surprise. CTN News. https://www.chiangraitimes.com/featured/sudden-public-hearing-on-mekong-rapids-blasting-project-catches-community-group-by-surprise/ (Accessed 16 February, 2021.)

[xiii] Stone, A. (2019, January 28). Chinese company consults locals over Mekong blasting. China Dialogue. https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/11040-Chinese-company-consults-locals-over-Mekong-blasting (Accessed 20 November, 2020.)

[xiv] Thepgumpanat, P. (2020). Thailand scraps China-led project to blast open Mekong River. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-thailand-china/thailand-scraps-china-led-project-to-blast-open-mekong-river-idUSKBN1ZZ1T6 (Accessed 16 February, 2020.)

[xv] Author interviews.

[xvi] Wajjwalku, S. (2019). Chapter 6 Civil Society and Water Governance in Northern Thailand: Local NGOs and Management of Mekong’s Tributaries in Chiang Rai. In K. Otsuka (Ed.), Interactive Approaches to Water Governance in Asia (1st ed., pp. 123-154). Springer Nature Singapore Pte Ltd. https://doi.org/10.1007/978-981-13-2399-7.

[xvii] Author interviews.

[xviii] RECOFTC (2020, June). Boon Rueang Wetland Forest Conservation Group of Thailand wins global environmental award: The Equator Prize. https://www.recoftc.org/press-releases/boon-rueang-wetland-forest-conservation-group-thailand-wins-global-environmental (Accessed 26 November, 2020.)

[xix] Author interviews.

[xx] Barker, J. (2019). Confluence: Water as an Analytic of Indigenous Feminisms. American Indian Culture and Research Journal, 43:3. https://doi.org/10.17953/aicrj.43.3.barker

[xxi] Institute for Economics & Peace (2019).

[xxii] Simpson (2019).

[xxiii] Millennium Ecosystem Assessment (2005).

Figures, Tables, Photos

Figure 1: Product of the Transboundary Freshwater Dispute Database, College of Earth, Ocean,   and Atmospheric Sciences, Oregon State University. Additional information about the            TFDD can be found at: http://transboundarywaters.science.oregonstate.edu. Retrieved from          https://transboundarywaters.science.oregonstate.edu/database-and-research/galleries/asia-   gallery (Accessed 16 February, 2021.)

Figure 2: Basemap data from Esri, DigitalGlobe, GeoEye, i-cubed, USDA FSA, USGS, AEX,     Getmapping, Aerogrid, IGN, IGP, swisstopo, and the GIS User Community.

Tables 1 - 2: Institute for Economics & Peace, Positive Peace Report 2019.

Photos: Copyright 2021, Andrew Stone.

ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: การให้คุ้มครองผู้สื่อข่าวที่ทำงานเพื่ออนุรักษ์สิ่งแวดล้อม: เครือข่ายสภาการสื่อมวลชนแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้สามารถช่วยได้หรือไม่?

เรื่องโดย อะนิซะ วิดิยะซะรี*

[English version available here]

ภาพการตัดไม้ทำลายป่าในเมืองบอร์เนียว (ภายถ่ายโดย INDOMET in the Heart of Borneo, WIKIMEDIA COMMONS

ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้การทำงานของนักสื่อสารมวลชนอาจจะกลับกลายเป็นอันตรายต่อผู้สื่อข่าวด้านสิ่งแวดล้อมผู้ซึ่งเผชิญกับภัยคุกคาม การถูกทำร้ายร่างกายและบางครั้งอาจถึงขั้นเสียชีวิตเนื่องด้วยสาเหตุจากการทำงานของพวกเขาเหล่านั้น สิ่งนี้เป็นเรื่องที่น่ากังวลอย่างยิ่งเนื่องจากผู้สื่อข่าวที่ทำงานด้านสิ่งแวดล้อมเป็นแนวหน้าในการทำภาระกิจของเราที่ทำงานเพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อมเพราะพวกเขานั้นมีบทบาทสำคัญในการให้ความรู้แก่สาธารณชนเกี่ยวกับปัญหาสิ่งแวดล้อม

 เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้รับการจัดอันดับ[i] ให้อยู่ในกลุ่มประเทศที่มีสภาพแวดล้อมที่ไม่เป็นมิตรมากที่สุดสำหรับนักข่าวและผู้สื่อข่าวด้านสิ่งแวดล้อมตกเป็นเป้าหมายสำคัญในการถูกคุกคามและในบางกรณีอาจถูกสังหารด้วยซ้ำ สำนักข่าวเดอะการ์เดียนระบุว่าการรายงานข่าวด้านสิ่งแวดล้อมเป็นหนึ่งในสายงานที่อันตรายที่สุดรองจากการทำข่าวสงคราม[ii]. จากรายงานของ Reporters Sans Frontières (RSF) ในปี 2559 พบว่าการสังหารนักข่าวด้านสิ่งแวดล้อมร้อยละ 90 ถูกค้นพบในเอเชียโดยภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ถือได้ว่าเป็นพื้นที่ที่อันตรายที่สุด[iii].

 หน่วยงานที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในการทำหน้าที่คุ้มครองนักข่าวและเสรีภาพสื่อมวลชน คือ สภาการสื่อมวลชนแห่งชาติ (National Press Councils) ซึ่งเป็นหน่วยงานกำกับดูแลตนเองที่ตั้งขึ้นโดยสื่อมวลชนเพื่อรักษาความมั่นใจต่อสาธารณชน พวกเขาได้มีการกำหนดมาตราฐานวิชาชีพสำหรับนักข่าวและกำหนดกฎเกณฑ์เพื่อให้ผู้ที่ตกอยู่ในข่าวสามารถร้องเรียนได้หากเกิดความไม่ถูกต้องจากการนำเสนอข่าว[iv] ดังนั้น สภาการสื่อมวลชนจึงมีบทบาทสำคัญในการตรวจสอบความรับผิดชอบของสื่อ สภาการสื่อมวลชนยืนหยัดกับการทำข่าวที่ดีมีความรับผิดชอบและเชื่อถือได้เนื่องจากเป็นการส่งเสริมจรรยาบรรณสำหรับนักข่าวและตรวจสอบข้อร้องเรียนเกี่ยวกับการละเมิดจรรยาบรรณนี้[v] เพื่อปฏิบัติตามกฎของสภาการสื่อมวลชน นักข่าวและผู้เชี่ยวชาญด้านสื่อจึงประกาศการอุทิศตนเพื่อคุณค่าของความเที่ยงธรรมเพื่อคนส่วนใหญ่และประชาธิปไตย

ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สภาการสื่อมวลชนมีปรากฏอยู่เพียง 5 ใน 11 ประเทศ ได้แก่ อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ไทย เมียนมา และติมอร์ - เลสเต ในปี 2562 สภาการสื่อมวลชนจำนวน 4 แห่ง ได้จัดตั้งเครือข่ายสภาการสื่อมวลชนแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (SEAPC-Net) โดยอ้างถึงความจำเป็นในการร่วมมือในระดับภูมิภาค แนวคิดของความร่วมมือระดับภูมิภาคนี้ถูกมองว่าเป็นประโยชน์ในการพยายามที่จะพัฒนาเสรีภาพสื่อมวลชนในภูมิภาค ความร่วมมือระดับภูมิภาคสามารถจัดการกับความท้าทายและโอกาสของสื่อมวลชนระดับภูมิภาคในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รวมทั้งเป็นเวทีสำหรับนักข่าวในการแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างกัน

บทความนี้จะศึกษาถึงสถานะปัจจุบันของการทำข่าวด้านสิ่งแวดล้อมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และทำการสำรวจว่าเครือข่ายสภาการสื่อมวลชนระดับภูมิภาคจะสามารถช่วยคุ้มครองนักข่าวด้านสิ่งแวดล้อมและเป้าหมายเพิ่มเติมเกี่ยวกับการพัฒนาที่ยั่งยืนทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

สถานะของเสรีภาพสื่อมวลชนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้เผชิญกับสถานการณ์วิกฤตในเรื่องเสรีภาพขั้นพื้นฐานซึ่งรวมถึงเสรีภาพสื่อมวลชน (ตามรายงานเสรีภาพสื่อมวลชนหลายฉบับและดัชนีเสรีภาพในการแสดงออกซึ่งรวมถึง Reporters Sans Frontières (RSF) [vii] และ Freedom House[viii] แม้จะมีกฎบัตรอาเซียนและปฏิญญาว่าด้วยสิทธิมนุษยชนอาเซียนซึ่งกำหนดว่าอาเซียนและประเทศสมาชิกจะต้องเคารพ“สิทธิเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นในการแสดงออกของทุกคน รวมถึงเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นโดยปราศจากการแทรกแซงและเพื่อแสวงหา การได้รับและการให้ข้อมูล”[ix] แนวโน้มปัจจุบันแสดงให้เห็นว่าพื้นที่สำหรับสาธารณะในการแสดงความคิดเห็นกำลังหดหายไปทั่วทั้งภูมิภาค

รูปที่ 1. ผลการดำเนินงานของประเทศต่างๆในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในดัชนีเสรีภาพสื่อมวลชน จัดทำโดย RSF[x] และ Global Freedom Index ข้อมูลโดย Freedom House[xi], 2020

ตามดัชนีเสรีภาพสื่อมวลชนโลกประจำปี 2563 จาก RSF ระบุว่าติมอร์ – เลสเต เป็นประเทศเดียวในภูมิภาคที่ติด 100 อันดับแรก ส่วนประเทศที่เหลือยกเว้นมาเลเซียและอินโดนีเซียอยู่ในสามอันดับสุดท้ายของรายชื่อทั้งหมด เวียดนามเป็นประเทศที่มีผลการดำเนินงานแย่ที่สุดในแง่ของเสรีภาพสื่อมวลชนในภูมิภาค ในขณะเดียวกันรายงานปี 2563 จาก Freedom House แสดงให้เห็นว่านอกเหนือจากประเทศติมอร์ – เลสเต ก็ไม่มีประเทศใดในภูมิภาคนี้ที่สามารถจัดประเภทเป็น "การเป็นอิสระ" ในเรื่องเสรีภาพในการแสดงออก ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย มาเลเซีย สิงคโปร์และไทย "การมีเสรีภาพในบางส่วน" ในขณะที่ประเทศอื่น ๆ "การไม่เป็นอิสระ" ข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้มีความเข้าใจที่ดีเกี่ยวกับสถานการณ์ร้ายแรงที่นักข่าวในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ต้องเผชิญ

ข้อมูลดังกล่าวยังแสดงให้เห็นถึงประวัติที่ย่ำแย่ของรัฐบาลในภูมิภาคนี้ในการรักษาเสรีภาพสื่อมวลชน แม้ว่าสิทธิเสรีภาพของสื่อมวลชนจะได้รับการยอมรับในตราสารด้านสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ มาตรา 19 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนได้ระบุไว้อย่างชัดเจนว่า “ทุกคนมีสิทธิในเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นและการแสดงออก สิทธินี้รวมถึงเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นโดยปราศจากการแทรกแซงและในการแสวงหา การรับและส่งต่อข้อมูลและความคิดผ่านสื่อใดๆ และโดยไม่คำนึงถึงพรมแดน”

 นอกจากนี้ประเทศต่างๆในภูมิภาค ยกเว้น บรูไน มาเลเซีย เมียนมา และสิงคโปร์ ยังได้เป็นภาคีลงนามในกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political Rights: ICCPR) โดยกติการะหว่างประเทศนี้ยังรับรองเสรีภาพของสื่อมวลชนดั่งที่ปรากฏในมาตรา 19 ซึ่งอธิบายว่า “ทุกคนมีสิทธิเสรีภาพในการแสดงออก สิทธินี้จะรวมถึงเสรีภาพในการแสวงหา การรับและให้ข้อมูล และความคิดทุกประเภท โดยไม่คำนึงถึงพรมแดน ไม่ว่าจะเป็นทางคำพูด เป็นลายลักษณ์อักษรหรือการจัดพิมพ์ในรูปแบบของงานศิลปะหรือผ่านทางสื่ออื่นๆ ที่เขาได้เลือกกระทำ"

ปัจจุบันในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีเพียง 5 ประเทศเท่านั้นที่มีสภาการสื่อมวลชน ได้แก่ อินโดนีเซียฟิลิปปินส์ ไทย เมียนมา และติมอร์ - เลสเต การปรากฏตัวของหน่วยงานกำกับดูแลตนเองเหล่านี้ในประเทศขนาดเล็กในภูมิภาคเป็นการแสดงให้เห็นถึงความโดดเด่นของมาตราการของรัฐที่ตั้งอยู่โดยรอบในภูมิภาคแห่งนี้ แทนที่จะเป็นการมาตราการดูแลตนเองของสื่อในการจัดการกับปัญหาทางด้านจริยธรรมและเสรีภาพของสื่อ การมีอำนาจของรัฐที่ควบคุมหรือเป็นเจ้าของสื่อได้ขัดขวางการเกิดขึ้นขององค์กรอิสระเพื่อตรวจสอบแนวทางการปฏิบัติด้านจริยธรรมของสื่อรวมทั้งการส่งเสริมเสรีภาพทางด้านการทำงานของสื่อมวลชน

 การคุกคามนักข่าวทางด้านสิ่งแวดล้อม

การคุกคามนักข่าวทางด้านสิ่งแวดล้อมโดยส่วนใหญ่มักจะเกิดจากการกระทำจากเจ้าหน้าที่รัฐซึ่งเป็นเรื่องปกติอย่างมากในภูมิภาคนี้ เหตุการณ์ต่างๆ เหล่านี้บางครั้งได้ส่งผลถึงชีวิตของผู้สื่อข่าว ความเสี่ยงสูงของผู้สื่อข่าวด้านสิ่งแวดล้อมที่ต้องเผชิญนั้นมีความใกล้เคียงกับภัยคุกคามร้ายแรงที่นักเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมต้องเผชิญ ยกตัวอย่างเช่น นักเคลื่อนไหวทางด้านสิ่งแวดล้อมจากทั่วโลกจำนวน 164 คน ถูกสังหารในปี 2018 โดยเฉพาะประเทศฟิลิปปินส์พบว่าเป็นประเทศที่อันตรายที่สุดสำหรับผู้พิทักษ์สิ่งแวดล้อม เพียงแค่ในปีดังกล่าวพบว่ามีนักอนุรักษ์และปกป้องสิ่งแวดล้อมจำนวนทั้งสิ้น 30 คนที่ถูกฆาตกรรม[xii]

 หนึ่งในกรณีที่น่าอับอายที่สุดของการสังหารนักข่าวด้านสิ่งแวดล้อมในประเทศฟิลิปปินส์เกิดขึ้นในเดือนมกราคม 2560 เมื่อนาย มาริโอ คอนทาโออิ (Mario Contaoi) นักวิชาการศึกษาและอดีตผู้ประกาศข่าวด้านการปกป้องและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมได้ถูกคนร้ายยิงเสียชีวิต บ่อยครั้งที่ นายคอนทาโออิ มักจะพูดจาอย่างโผงผางในการต่อต้านทหารอย่างหนักหน่วงในสถานที่ที่มีโครงการที่กระทบต่อสิ่งแวดล้อมตั้งอยู่[xiii] จนถึงขณะนี้เจ้าหน้าที่ยังไม่สามารถระบุตัวผู้ทำร้ายและแรงจูงใจในการฆาตกรรมครั้งนี้ได้[xiv]

ในประเทศกัมพูชา นาย เฮ็ง เสเรีย โอโดม (Hang Serei Odom) ผู้สื่อข่าวของ Virakchun Khmer Daily ซึ่งเป็นสำนักพิมพ์ภาษาเขมร ถูกพบว่าเสียชีวิตในท้ายรถของตนเองที่สวนมะม่วงหิมพานต์ ในอำเภอโอจุม (O'Chum) ที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดรัตนคีรี (Ratanakiri) ในเดือนกันยายน 2555 นาย เฮ็ง เสเรีย โอโดม ได้มีการรายงานบ่อยครั้งเกี่ยวกับการแอบลักลอบตัดต้นไม้ในจังหวัดดังกล่าว[xv] ร้อยเอกสารวัตรทหารในพื้นที่และภรรยาของเขาถูกตั้งข้อหาฆาตกรรมในเบื้องต้นแต่หลังจากนั้นข้อกล่าวหาดังกล่าวก็ถูกยกเลิกไป[xvi]

ประเทศเมียนมา ยังคงเป็นสถานที่ที่อันตรายในการรายงานข่าวเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม นาย ซอว์มอ ตุน (Soe Moe Tun) ผู้สื่อข่าวท้องถิ่นของหนังสือพิมพ์ Daily Eleven ถูกทำร้ายร่างกายจนเสียชีวิตเมื่อเดือนธันวาคม 2559 เหตุการณ์นี้ไม่พบผู้กระทำความผิดและแรงจูงใจที่อยู่เบื้องหลังการฆาตกรรมแต่ในขณะก่อนที่เขาจะเสียชีวิตนั้นเขากำลังสืบสวนเรื่องราวของการลักลอบตัดไม้และการลักลอบขนไม้ในเขตซะไกง์ (Sagaing Region) [xviii] (ตั้งอยู่ในภาคตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศเมียนมา) เพียงไม่กี่เดือนก่อนหน้าที่จะเกิดเหตุ ในเดือนตุลาคม นาย คอติน ซอว์โอ (Ko Tim Zaw Oo) นักข่าวอีกคนหนึ่งที่รายงานและเขียนบทความเกี่ยวกับโรงเลื่อยไม้ผิดกฎหมายที่ตั้งอยู่ในเมืองตะเบจิ้น (Thabeikkyin Township) ได้รับการข่มขู่และถูกคุกคามจนต้องหลบหนีซ่อนตัว[xix]

ในอินโดนีเซีย มาราเด็น เซียนิปาร์ และ มาตัวร์ ซิเรก้า (Maraden Sianipar and Martua Siregar) สองนักข่าวที่ได้รายงานการปลูกปาล์มน้ำมันผิดกฎหมายทางตอนเหนือของเกาะสุมาตราถูกพบเป็นศพลอยอยู่ในคูน้ำใกล้สวนปาล์มเมื่อวันที่ 30 ตุลาคม 2562 เพียงไม่กี่สัปดาห์หลังจากการตายของ กอร์ฟิด ซิเรก้า (Golfrid Siregar) นักเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักจากทางตอนเหนือของเกาะสุมาตรา[xx] ได้มีการจับกุมผู้ต้องหาทั้ง 5 คน รวมถึงเจ้าของสวนปาล์มน้ำมันบนเกาะสุมาตราที่เป็นสถานที่พบศพของนักข่าวทั้งสองราย โดยพวกเขาเหล่านั้นได้ถูกตั้งข้อฆาตกรรมโดยเจตนา[xxi]

การรายงานข่าวด้านสิ่งแวดล้อมไม่เพียงแต่มีความเสี่ยงสำหรับนักข่าวเท่านั้นแต่ยังเป็นอันตรายต่อชุมชนในพื้นที่เนื่องจากการทำข่าวด้านสิ่งแวดล้อมส่วนใหญ่จะครอบคลุมถึงกรณีที่ชุมชนได้รับผลกระทบอีกด้วย หนึ่งในตัวอย่างที่น่าสยดสยองที่สุดคือการเสียชีวิตของ ชุต วุตตี้ (Chut Wutty) ประธานกลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในกรุงพนมเปญซึ่งถูกเจ้าหน้าที่ตำรวจสังหารขณะพานักข่าวสองคนไปใกล้สถานที่ลักลอบตัดไม้อย่างผิดกฎหมายในเดือนเมษายน 2555[xxii]

อันตรายของการรายงานข่าวด้านสิ่งแวดล้อมยังหมายรวมถึงความเสี่ยงทางกฎหมายอีกด้วย การล่วงละเมิดทางกฎหมายเป็นรูปแบบหนึ่งของการคุกคามนักข่าวด้านสิ่งแวดล้อมที่พบบ่อยที่สุด รัฐบาลในภูมิภาคนี้มีความเชี่ยวชาญในการผ่านและบังคับใช้กฎหมายในเพื่อปราบปรามและปิดปากผู้ไม่เห็นด้วย เมื่อไม่นานมานี้การเติบโตของแพลตฟอร์มสื่อออนไลน์ส่งผลให้เกิดการเพิ่มขึ้นของกฎหมายที่มุ่งเป้าไปที่การควบคุมการสื่อสารมวลชนบนเว็บไซต์และการรายงานทางออนไลน์

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2558 ทุ่งคำ ห้างหุ้นส่วนจำกัด ซึ่งเป็นบริษัทเหมืองแร่แห่งหนึ่งที่ตั้งอยู่ในประเทศไทย ได้ยื่นคำฟ้องต่อนักข่าวหลายคนจากสำนักข่าวไทยพีบีเอส (Thai PBS) ซึ่งเป็นช่องโทรทัศน์สาธารณะในประเทศเกี่ยวกับคลิปนักข่าวพลเมืองที่เผยแพร่ค่ายเยาวชนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างความตระหนักในปัญหาสิ่งแวดล้อมในอำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย[xxiii] ทางบริษัทได้ยื่นเรื่องร้องเรียนโดยอ้างถึงประมวลกฎหมายอาญาแห่งประเทศไทย มาตรา 326 ในข้อหาหมิ่นประมาทในพื้นที่สาธารณะ[xxiv] จากข้อมูลของ Fortify Rights ในช่วงปี 2553 – 2561 หจก.ทุ่งคำ ได้ฟ้องร้องดำเนินคดีทางอาญาและทางแพ่งอีกอย่างน้อย 19 คดีกับชาวจังหวัดเลย 33 คน รวมถึงสมาชิกกลุ่มรักบ้านเกิด (Khon Rak Ban Kerd Group: KRBKG) ซึ่งเป็นองค์กรด้านสิ่งแวดล้อมในชุมชนที่มีส่วนร่วมอย่างแข็งขันในการรวมกลุ่มประท้วงต่อต้านการทำเหมืองแร่ทองคำในท้องถิ่น[xxv]

การคุกคามทางกฎหมายนี้ไม่ได้พุ่งเป้าไปที่นักข่าวภายในประเทศเท่านั้นแต่ยังรวมไปถึงนักข่าวต่างประเทศอีกด้วย ในกรณีของประเทศอิโดนีเซียที่เกิดขึ้นเมื่อปีที่ผ่านมา ฟิลิปส์ จาค็อบสัน (Philip Jacobson) บรรณาธิการแพลตฟอร์มการอนุรักษ์และวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมซึ่งเป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ตั้งอยู่ในประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ถูกควบคุมตัวเมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2562 จากนั้นต่อมาถูกจับกุมอีกครั้งในวันที่ 21 มกราคม 2563 โดยเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองของอินโดนีเซียกล่าวหาว่าเขาละเมิดเงื่อนไขวีซ่าของตนเอง[xxvi]  จาค็อบสัน เคยเขียนบทความให้กับ Mongabay เกี่ยวกับการทำลายสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากผู้ผลิตกระดาษรายใหญ่ที่สุดรายหนึ่งของอินโดนีเซียในเกาะบอร์เนียวและมักวิพากษ์วิจารณ์ประธานาธิบดีชาวอินโดนีเซีย Joko Widodo เกี่ยวกับประเด็นปัญหาสิ่งแวดล้อมของเขาในอดีต[xxvii]

สภาการสื่อมวลชนจะทำงานเพื่อสนับสนุนหรือปกป้องนักข่าวต่างๆ ในกรณีดังกล่าวข้างต้นหรือไม่ ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจน เนื่องจากในประเทศที่มีสภาผู้สื่อข่าวบทบาทของพวกเขาในกรณีการละเมิดเหล่านี้แตกต่างกันไปในแต่ละประเทศ โดยทั่วไปแล้วอำนาจของสภาการสื่อมวลชนเกี่ยวข้องกับจริยธรรมและจรรยาบรรณของตนเอง ดังนั้นพวกเขาจึงไม่สามารถแทรกแซงการดำเนินคดีทางกฎหมายได้เมื่อมีการฟ้องร้องผู้สื่อข่าวในศาลเกิดขึ้น บทบาทของสภาการสื่อมวลชนส่วนใหญ่ดูเหมือนจะสร้างการรับรู้เกี่ยวกับคดีและกดดันให้รัฐบาลของพวกเขายึดมั่นในหลักการของเสรีภาพสื่อมวลชนซึ่งเป็นบทบาทที่สามารถขยายความข้ามภูมิภาคได้โดยเครือข่ายที่ดำเนินงานอยู่ของสภาการสื่อมวลชนระดับภูมิภาค เครือข่ายสภาการสื่อมวลชนสามารถช่วยในการรวบรวมยุทธศาสตร์การสนับสนุนช่วยเหลือในระดับภูมิภาคในการกดดันรัฐบาลแต่ละประเทศเพื่อรับรองเสรีภาพสื่อมวลชนในประเทศของตน

วารสารสิ่งแวดล้อมเพื่อเพิ่มความโปร่งใสและความรับผิดชอบ

เช่นเดียวกับที่อื่นๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โครงการพัฒนาหลายๆ โครงการอาจส่งผลกระทบในทางลบต่อสิ่งแวดล้อมและเศรษฐกิจในท้องถิ่น นักข่าวมีบทบาทสำคัญในการสร้างความตระหนักแก่สาธารณชนเกี่ยวกับผลกระทบทางสังคมและสิ่งแวดล้อมของโครงการพัฒนาเหล่านี้ นอกเหนือจากองค์กรภาคประชาสังคม (CSO) และองค์กรอื่นๆ แล้ว ผู้สื่อข่าวยังมีส่วนช่วยในเรื่องความโปร่งใสและความรับผิดชอบในโครงการของภาครัฐที่ดำเนินการโดยรัฐบาลและการลงทุนของภาคเอกชน เสรีภาพสื่อมวลชนจึงเป็นเสาหลักสำคัญในการบรรลุการพัฒนาที่ยั่งยืนในภูมิภาคนี้

ในเดือนธันวาคม 2561 ศูนย์ศึกษาการพัฒนาสังคมหรือในชื่อภาษาอังกฤษที่ว่า “Center for Social Development Studies (CSDS)” ได้จัดการประชุมเชิงนโยบาย ซึ่งเป็นเวทีสาธารณะภายใต้ชื่อ “การเมืองทรัพยากรและพื้นที่สาธารณะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้: การพิจารณาอย่างรอบคอบ การแสดงความรับผิดชอบและทางเลือก”[xxviii] ซึ่งได้กล่าวถึงความท้าทายของการหดตัวลงของพื้นที่สาธารณะในภูมิภาครวมถึงสื่อมวลชนด้วย งานนี้ได้เน้นย้ำถึงบทบาทของพื้นที่สาธารณะ สื่อมวลชนและโซเชี่ยลมีเดียในการปกป้องชุมชนท้องถิ่นและการดำรงชีวิตของชุมชน ดังนั้น จึงแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการรายงานด้านสิ่งแวดล้อมในฐานะเสาหลักของการพัฒนาที่ยั่งยืน จากการอภิปรายในงานดังกล่าวเห็นได้ชัดว่านักข่าวสามารถช่วยส่งเสริมข่าวสารของการพัฒนาที่ยั่งยืนได้โดยการเขียนเรื่องราวที่น่าสนใจและช่วยให้ความรู้แก่สาธารณชนโดยผ่านกระบวนการนี้

หนึ่งตัวอย่างของบทบาทสื่อมวลชนในการพัฒนาอย่างยั่งยืน คือ การรายข่าวเกี่ยวกับหัวข้อปัญหาทางด้านสิ่งแวดล้อมในบริเวณโดยรอบแม่น้ำโขง ซึ่งนักข่าวได้ทำงานร่วมกันเพื่อสร้างความตระหนักเกี่ยวกับภัยอันตรายที่ส่งผลต่อระบบนิเวศในลุ่มแม่น้ำโขงและผลกระทบที่เกิดจากโครงการพัฒนาต่างๆ อาทิ การก่อสร้างโรงไฟฟ้าพลังน้ำที่มีกระทบต่อการดำรงชีวิตและสุขภาพของประชาชน[xxix] เครือข่ายนักข่าวแม่น้ำโขง (Mekong Matters Journalism Network) ก่อตั้งขึ้นในเดือนกันยายน 2557 ช่วยเชื่อมโยงและฝึกอบรมนักข่าวในลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่างและพวกเขาได้ผลิตเรื่องราวมากมายที่ครอบคลุมปัญหาสิ่งแวดล้อม เช่น ภัยแล้ง โรงไฟฟ้าถ่านหินและไฟฟ้าพลังน้ำ[xxx]

ความคิดริเริ่มเชิงบวกแบบนี้จะเป็นประโยชน์อย่างมากหากได้มีการนำไปกระทำซ้ำที่อื่นในภูมิภาคแห่งนี้และนี่คือสิ่งที่เครือข่าย สภาการสื่อมวลชนระดับภูมิภาคสามารถแสดงบทบาทอันสำคัญในการจัดหาเวทีสำหรับนักข่าวในภูมิภาคได้แลกเปลี่ยนข้อมูลที่ไม่ใช่เพียงแต่จะเกี่ยวข้องกับข่าวสารและเรื่องราวเท่านั้นแต่ยังเกี่ยวข้องกับแนวทางปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพและความคิดริเริ่มที่จะสามารถช่วยเพิ่มบทบาทในการให้ความรู้แก่สาธารณชนได้มากที่สุดโดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม

การใช้เครือข่ายสื่อมวลชนที่มีอยู่ในปัจจุบัน

ตัวอย่างหนึ่งของเครือข่ายสภาการสื่อมวลชนระดับภูมิภาคที่มีอยู่ คือ พันธมิตรสภาการสื่อมวลชนอิสระในสหภาพยุโรป (Alliance of Independent Press Councils in Europe: AIPCE) ซึ่งเป็นเครือข่ายแบบหลวมๆ ของสภาการสื่อมวลชนในสหภาพยุโรป (European Press Councils) [xxxi] สำหรับทั้งสื่อโดยทั่วไปและสื่อวิทยุกระจายเสียง เครือข่ายได้จัดให้มีการประชุมเป็นประจำทุกปีซึ่งเป็นเวทีสำหรับสื่อมวลชน สภาการสื่อมวลชนและองค์กรระหว่างประเทศอื่นๆเพื่อพูดคุยแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับจริยธรรมการสื่อสารมวลชนและเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ประสบการณ์และข้อมูล เครือข่ายนี้ถูกมองว่าเป็นแพลตฟอร์มที่มีประโยชน์ในการเรียนรู้ระหว่างกันและได้หารือเกี่ยวกับความท้าทายที่พบบ่อยครั้ง รวมทั้งการแบ่งปันคำแนะนำเกี่ยวกับการทำให้สภาผู้สื่อข่าวในแต่ละประเทศเป็นอิสระและมีความยั่งยืนทางการเงิน[xxxii]

ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เครือข่ายสภาการสื่อมวลชนแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Southeast Asian Press Councils Network: SEAPC-Net) ก่อตั้งขึ้นในเดือนกันยายน พ.ศ.2562 โดยมีสภาการสื่อมวลชนอินโดนีเซีย สภาการหนังสือพิมพ์แห่งเมียนมา สภาการหนังสือพิมพ์ติมอร์-เลสเต และสภาการหนังสือพิมพ์แห่งชาติของประเทศไทยในฐานะสมาชิกผู้ก่อตั้งโดยผ่านปฏิญญากรุงเทพ[xxxiii] ในคำประกาศดังกล่าวพวกเขาได้เอ่ยถึงความจำเป็นในการร่วมมือระดับภูมิภาคระหว่างสภาการสื่อมวลชนและการยอมรับถึงความท้าทายที่มีความใกล้เคียงกันในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในแง่ของเสรีภาพสื่อมวลชน หนึ่งในกิจกรรมที่พวกเขาทำร่วมกันในปี 2563 คือการออกแถลงการณ์ร่วมเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม เกี่ยวกับการป้องกัน COVID-19 โดยเครือข่ายได้เตือนสื่อมวลชนให้ปฏิบัติตามหลักการพื้นฐานในจรรยาบรรณของนักข่าวอยู่เสมอ รวมทั้งการปฏิบัติตามพิธีสารด้านสุขภาพและความปลอดภัยเมื่อรายงานกรณีของผู้ติดเชื้อ COVID-19[xxxiv] เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม ปีที่ผ่านมา พวกเขายังจัดประชุมสามัญประจำปีซึ่งกำหนดแผนสำหรับปี 2564 รวมถึงการขยายเครือข่ายและจัดสัมมนาที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมเสรีภาพและจริยธรรมของสื่อมวลชนในภูมิภาค[xxxv]

นอกเหนือจากการประสานความพยายามในการแก้ไขปัญหาด้านสื่อสารมวลชนและจริยธรรมต่างๆในภูมิภาคแล้ว อีกสิ่งหนึ่งที่คาดหวังได้จากการทำงานของเครือข่ายสภาการสื่อมวลชนแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คือการทำงานร่วมกันกับผู้สื่อข่าวที่อยู่ในประเทศอื่นๆในภูมิภาคที่ยังคงไม่มีสภาการสื่อมวลชนอย่างเป็นทางการ เครือข่ายสภาการสื่อมวลชนสามารถช่วยประเทศต่างๆเหล่านั้นในการจัดตั้งโดยการสนับสนุนอย่างสำคัญต่อรัฐบาลรวมทั้งแบ่งปันแนวทางปฏิบัติที่ดีที่พวกเขามีอยู่แล้วในประเทศของตน

ในแง่ของการปกป้องนักข่าวโดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่ทำงานกับหัวข้อเปราะบาง เช่น การลักลอบตัดไม้ทำลายป่า การทำเหมืองแร่และการค้าสัตว์ป่า เครือข่ายสภาการสื่อมวลชนสามารถใช้ความพยายามร่วมกันในการสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับปัญหานี้โดยเน้นว่าแทนที่จะมองว่านักข่าวสิ่งแวดล้อมเป็นภัยคุกคาม พวกเขาควรถูกมองว่าเป็นพันธมิตรที่มีค่าในการบรรลุเป้าหมายในการพัฒนาที่ยั่งยืนและยังมั่นใจว่ามีความรับผิดชอบที่ดีขึ้นในการจัดโครงการพัฒนาทั้งโดยรัฐและภาคเอกชน ผู้สื่อข่าวจะสามารถได้รับความคุ้มครองที่ดีขึ้นหากรัฐบาลเหล่านั้นให้ความสำคัญกับภัยคุกคามที่ผู้สื่อข่าวต้องเผชิญและต้องรับมือกับการถูกทำร้ายร่างกายเพียงเพื่อทำหน้าที่ของพวกเขาในฐานะผู้สื่อข่าว นอกจากนี้ยังสามารถช่วยได้หากรัฐบาลไม่พยายามใช้กฎหมายที่รุนแรงเพื่อควบคุมผู้สื่อข่าว ดังนั้นรัฐบาลในภูมิภาคควรดำเนินการอย่างเพียงพอเพื่อให้แน่ใจว่ามีการปกป้องนักข่าวสิ่งแวดล้อมและช่วยพวกเขาในการปฏิบัติหน้าที่โดยการให้พื้นที่ทำงานอย่างปลอดภัย

กิตติกรรมประกาศ

ผู้เขียนขอขอบคุณ นายราเจช เดเนียล และ ผช.ดร.คาร์ล มิดเดิลตัน สำหรับความคิดเห็นที่เป็นประโยชน์และบทบรรณาธิการของบทความชิ้นนี้

—————

*นักวิจัยภายใต้ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการเมืองทรัพยากรเพื่อการพัฒนาสังคม, ศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาสังคม คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

[i] See also: Hostile Climate For Environmental Journalist (RSF, 2015), 2020 World Press Freedom Index: “Entering A Decisive Decade For Journalism, Exacerbated By Coronavirus” (RSF, 2020), A Leaderless Struggle For Democracy (Freedom House, 2020).

[ii] Juliette Garside and Jonathan Watts, 'Environment Reporters Facing Harassment And Murder, Study Finds' (the Guardian, 2019).

[iii] Reporters Without Borders, 'Hostile Climate For Environmental Journalist' (2015).

[iv] Alliance Of Independent Press Councils Of Europe (AIPCE), ‘About' (Presscouncils.eu, 2015).

[v] 'Role Of A Press Council In Promoting Responsible Journalism' (Unesco.org, 2013).

[vi] Southeast Asian Press Councils Network, 'Bangkok Declaration' (2018).

[vii] '2020 World Press Freedom Index: “Entering A Decisive Decade For Journalism, Exacerbated By Coronavirus”' (RSF, 2020).

[viii] 'A Leaderless Struggle For Democracy' (Freedom House, 2020).

[ix] ‘Charter of the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN Charter)’ (asean.org, 2007).

[x] '2020 World Press Freedom Index | Reporters Without Borders' (RSF, 2020).

[xi] 'Countries And Territories' (Freedom House, 2020).

[xii] ‘Defending The Philippines' (Global Witness, 2019).

[xiii] 'The Murder Of Environmental Protection Advocates Must Outrage Us All' (The Manila Times, 2017).

[xiv] The Aktionsbündnis Menschenrechte – Philippinen, 'Human Rights In The Philippines Under Duterte' (2019).

[xv] 'Cambodian Journalist Found Dead In His Own Car' (Committee to Protect Journalists, 2012).

[xvi]  ‘A Bad Year For Journalism' (The Cambodia Daily, 2018).

[xvii] Kyaw Ko Ko, 'Mandalay Journalist Threatened After Reporting On Illegal Logging' (The Myanmar Times, 2016).

[xviii] Maung Zaw, 'Police Suspect Murder After Eleven Media Reporter Found Dead' (The Myanmar Times, 2016).

[xix] Kyaw Ko Ko, 'Mandalay Journalist Threatened After Reporting On Illegal Logging' (The Myanmar Times, 2016).

[xx] 'Indonesian Journalists Critical Of Illegal Palm Plantation Found Dead' (EcoWatch, 2019).

[xxi] Basten Gokkon, 'Palm Owner Charged With Ordering Murder Of Two Journalists In Indonesia' (Mongabay Environmental News, 2019).

[xxii] 'Cambodian Activist Killed While Helping Journalists' (Committee to Protect Journalists, 2012).

[xxiii] 'Thailand: Dismiss Criminal-Defamation Charges Against Thai PBS And Journalists - Fortify Rights' (Fortify Rights, 2018).

[xxiv] 'Tung Kham Company Sued Youth Journalist And Thai PBS' (Freedom.ilaw.or.th).

[xxv] 'Thailand: Uphold Decision To Dismiss Criminal-Defamation Complaint Against Thai PBS And Journalists - Fortify Rights' (Fortify Rights, 2018).

[xxvi] Richard C. Paddock, 'American Journalist Is Arrested In Indonesia Over Visa Issue' (Nytimes.com, 2020).

[xxvii] Amy Gunia, 'Indonesia Arrests American Journalist Over Alleged Visa Issue' (Time, 2020).

[xxviii] CSDS Communications, 'EVENT [REPORT]: Policy Forum On Resource Politics And The Public Sphere In Southeast Asia: Deliberation, Accountability And Alternatives [Bangkok, 13 December 2018] — Center For Social Development Studies' (CSDS, 2018).

[xxix] 'Mekong Matters Journalism Network' (Earth Journalism Network).

[xxx] ‘Environmental Journalists Net Stories In The Mekong | Internews' (Internews.org, 2017).

[xxxi] Alliance Of Independent Press Councils Of Europe' (Ethical Journalism Network).

[xxxii] 'European Press Councils Reaffirm Central Role Of Self-Regulation In Maintaining The Quality Of Journalism' (UNESCO, 2017).

[xxxiii] Southeast Asian Press Councils Network, 'Bangkok Declaration' (2018).

[xxxiv] 'Joint Statement : SEAPC-Net Solidarity In Combating The Pandemic Coronavirus (COVID-19)' (Presscouncil.or.th, 2020).

[xxxv] ‘ปธ. สภาการสื่อมวลชนฯ ประชุมสามัญประจำปี SEAPC-Net’ (Presscouncil.or.th, 2020).

CRITICAL NATURE: Building Positive Peace from the Local Level Up in Northern Thailand

by Andrew Stone*

[Thai version available here]

Photo (c) Andrew Stone, 2021.

Figure 1. Mekong River

The Mekong River demarcates the Thai-Lao border for 97 km downstream from the Golden triangle of Myanmar, Lao and Thailand. Since the mid 1990’s riverside communities in Northern Thailand have created community-based conservation zones and social movements. They were responding to both already occurring as well as potential ecological, livelihood and socio-cultural impacts associated with various river development projects. These included plans for rapids blasting and large hydropower dams.

The politics of the Mekong River are well known both to Mekong scholars as well as the wider public. In this article I make an analysis applying the Positive Peace Index framework to offer new insights on the drivers of community responses to development and the positive and negative results of those actions.

Beyond business-as-usual policy formulation

Governments typically apply economic theory to formulate their development policy. Yet they often struggle to fully value and incorporate the interests and needs of local people in decisions that affect them. Human interdependence with the rest of the natural world is also notoriously difficult for policy to capture. It is increasingly recognized that water resource management and water conflict transformation must include more than water quantity, quality and allocation. For example, a water-energy-food nexus[i] approach has been considered in policy and planning for at least a decade. Meanwhile the 2005 Millennium Ecosystem Assessment[ii] on wetlands and water states that a whole system, cross-sectoral or ecosystem-based approach is more likely to produce sustainable results in line with the UN Sustainable Development Goals (UNSDGs) and the Millennium Development Goals (MDGs). Consideration of systemic drivers of change should include:

1. production subsidies

2. climate change

3. nutrient loading

4. market failures

5. lack of stakeholder participation

6. unsustainable agriculture intensification

7. lack of transparent and accountable government and private-sector decision-making

Other research finds that pursuing the UNSDG’s requires understanding social-ecological systems[iii]. Understanding communities’ relationships with water, and the drivers and impacts of CBO actions requires a broad systems lens that values wild capture fisheries and other livelihood practices linked to historic seasonal flood pulse of rivers. This lens would also include cultural and spiritual traditions that reinforce seasonal ‘management practices,’ and that bind communities socially and to a place. It would assess resilience of local institutions in addition to state capacity. 

Positive Peace Index

The Positive Peace Index[iv] (PPI) is a complementary lens to those above. It was created and is curated by The Institute for Economics and Peace. The index can help identify the drivers and outcomes of community-based policy efforts.

Positive Peace is more than lack of war. It is, “the attitudes, institutions and structures that create and sustain peaceful societies.” The PPI “shifts the focus … to the positive aspects that create the conditions for a society to flourish.”[v]  A country may risk instability and violence due to corruption, inequality, abuse of human rights and other reasons. These conditions would result in a poor PPI score. A good positive peace score correlates with resilience to economic and natural disasters, better environmental outcomes, and higher scores for wellbeing and development goals.

The Institute for Economics and Peace compiles current data from over 24,700 indices, data sets and surveys to create and update the PPI. The eight PPI ‘pillars’ are summarized in Table 1. In the analysis to follow, a “(+P1)” note indicates an example of strength in pillar 1 (well-functioning government), while a “(-P1)” means that actors interviewed perceived a deficit in pillar 1.

Mekong country PPI scores, as determined by the Institute for Economics and Peace, are listed in Table 2. In the index scores are between 1 and 5. Higher scores correlate with a higher risk of violence, and a lower score indicates the opposite. In terms of global ranking the Mekong States ranked between 66 and 131 of 163 countries.

The PPI is not comprehensive. But one of its values is that it is cross-sectoral. Another is that it is grounded in mainstream economics and evidence-based data. This is consistent with approaches familiar to governments and makes the index easy to integrate into policy making. Although it is a state-level index it reflects aspects of day-to-day realities in communities. Importantly, it also overtly strives to provide a theory of social change[vi].

Community-based actions tend to both leverage strength in pillars and work towards improvement. Freedom to petition, protest or negotiate with government could reflect strength in pillars (+P1,P4,P6,P7). Communities may employ those strengths to address their perceived need for information (-P6), equitable livelihoods (-P3), meaningful participation (-P1), justice (-P4), or reduction of corruption (-P8).

Case study 1: Mekong River Rapids Blasting

The Agreement on Commercial Navigation on the Lancang-Mekong River was signed in 2000 between the governments of China, Myanmar, Lao, and Thailand[vii]. China planned major channel modifications for large barge passage including blasting, dredging, and channel modifications along the mainstem Mekong. This included the 97 km northern Thai-Lao border.

That same year Thailand’s Ministry of Social Development and Human Security created the Community Organization Development Institute (CODI). It offered greater small grant access to Community-based Organizations (CBOs) including those active in Northern Thailand[viii]. This is an example of a government policy supporting several PPI pillars (+P1,P4,P7).

For most of the past two decades local people living next to the river reported their exclusion from decision-making (-P1) and a lack of navigation project details in the public domain (-P6). Upstream dams in China had already impacted seasonal flow[ix], riverbank gardens, and fish ecology. People feared river-dependent traditional livelihood practices would be further impacted (-P3,P4). Possible economic competition from Chinese barges and investment (-P2) and increased access for Chinese navy ships were also concerns (-P5).[x]

Throughout this period Thai CBO’s developed projects that focused on the rights of people and their interdependence with natural systems. In 2017 they also organized against the proposed Pak Beng Mekong hydropower dam that had been proposed in Northern Laos. Aspects of the dam plan overlapped with the navigation proposal and directly affected many of the same communities. A meeting was proposed between the Chinese state-owned dam engineering company, Lao and Thai government representatives, and local village leaders. CBO’s drew on their social and political power (+P7) to insist on meeting as peers in an open-air space on the shore of the Mekong River. This process reinforced good government (+P1) and local rights (+P4).

At the meeting regional academic experts contributed data and opinions, and local and international media covered local people’s perspective (+P6). Local officials and security sector workers (military and police) also witnessed the meeting. While this meeting was a remarkable regional first, this type of multi-sector, multiple actor engagement that sought to redress power asymmetries and amplify the local perspective was typical of the overarching strategy of the CBOs’ 20-year campaign. For example two prior peace walks along the 97 km Thai-Lao border also linked local communities, officials, spiritual leaders, and numerous ethnic and other stakeholder groups from the same geographic area.[xi]

In January 2019, after decades of pressure, the Thailand government held public meetings about the navigation project at the three affected District’s offices (+P1,P6).[xii] Public opinion was strongly against the project and was publicized internationally.[xiii] In early 2020 Thailand cancelled the blasting and dredging project though the broader navigation agreement remained in place.[xiv] It seems likely that the decision was based at least in part on internal government concerns and therefore public opposition had been appropriate and beneficial (+P1,P7).[xv]

Case study 2: Local conservation initiatives

The Ing River is a major tributary to the Mekong in Northern Thailand that flows through Phayao and Chiang Rai Provinces. Several local conservation zones and the Ing River People’s Council were established by CBO’s in the Ing River basin during the past two decades to encourage local participation in sustainable allocation and conservation along the Ing River(+P7).[xvi] Watershed-level issues, such as irrigation and land use practices, were identified as contributing to negative impacts for farmers and fisherpeople including the seasonal dewatering of the Ing River (-P3).

During the same period Mekong River trade with China, a new 2013 road bridge to Laos, and other factors led the Thai government to designate a Special Economic Zone (SEZ) in the three Mekong border districts of northern Chiang Rai Province (P2). Typically SEZ’s include a fast-track review and waive regulations while also offering other investment incentives. Simultaneously communities in Northern Thailand felt pressure to intensify their agriculture and find additional income for a range of reasons linked to national agriculture policies, population growth, and degradation of fisheries (-P1,P3).[xvii]

National policy protected steep hillsides (+P1). Intensive farming practices already occupied lowland areas. As a result policymakers focused on traditional community forests and seasonal wetlands as the only remaning ‘open’ spaces for economic development (P2). In 2015 an industrial park was proposed in a seasonal wetland forest in the Ing River catchment near Boon Rueang. This became a high profile case. The area had been a source of fish, mushrooms, and other wild capture and commons-based livelihoods (+P3). Though the site had also already been under local development pressure for wood extraction and conversion to farmland the proposal for an industrial park was met with local skepticism. Villagers questioned the potential economic benefit (P2) and equity in distributing it (P3). After significant opposition to the SEZ plan, a community forest conservation agreement was formalized instead. In 2020 the Boon Rueang forested seasonal wetland received a UNDP Equator Prize recognizing the value of this achievement. And the surrounding communities considered seeking status for Boon Rueang conservation zone as a wetland of global significance under the international Ramsar convention.[xviii]  

Photo (c) Andrew Stone, 2021.

Conclusion: Local contributions to positive peace

Since the mid-1990s Thailand has experienced several major financial crisis, two military coups, two constitutional changes, and other factors that contributed to political and social instability and conflict. It may seem paradoxical that actively dissenting groups like the CBOs in Northern Thailand contributed to positive peace - especially in a context where there was a real risk of violent conflict in some cases. Yet through the analysis above I conclude that they have levered strengths in PPI pillars to create more political space and capacity for local participation, and even received some funding support from the state via CODI. This might appear to contradict the imperatives of top-down policy makers. However the combination of these actions sustained over decades likely countered destabilization by supporting local conditions, national policy, and local relationships with national government that correlate with a good PPI score.

These CBO’s have also pushed for new ways of thinking about policy. They highlight interdependent relationships between people and nature in policy discussions. And they propose approaches such as including the Rights of Nature in policy.[xix] Academic and organization reports and conferences add further legitimacy to those concepts. As the scholar Joanne Barker observes, water “teaches us to think about knowledge in continuous movement,” and, “brings our attention to the connectivity and interactions between water, land, and air, between humans and other-than-humans.” [xx]

Reframing policy and drawing on a systems perspective is important. Establishing rights for nature and democratization of management in law and culture requires sustained effort. If policy is to create the conditions for a society to flourish [xxi] then the approach to policy must also facilitate understanding of and address assumptions about 1) power, i.e. respect for the human; and 2) the nature of relationships, i.e. respect for ‘the natural’ and humans interdependence with the rest of the natural world. Informed and empowered CBO’s have raised these points and others that relate to the water-energy-food nexus[xxii] and the Millennium Ecosystem Assessment recommendations.[xxiii]

Applying the PPI as a framework for policy analysis results in acknowledgement of the value of CBO’s significant contributions to a stable, equitable society with high human capacity and positive relationships. Those CBO actions might otherwise be perceived by policy-makers as obstructions to attaining planning priorities determined at the national level. The PPI does have some gaps that require further evolution as a tool or concurrent application of additional analyses. Subjective valuation, non-cash economy and spiritual values do not appear overtly in the PPI framework. And PPI terms like ‘human capital’ do not fully reflect local people’s understanding of human capacity and relationships. Yet the PPI can help clarify for policy makers what drives community actions. And its application illuminates and acknowledges the important role played by CBOs in building Positive Peace from the local level.

——-
*Andrew Stone is a systems ecologist, educator and Rotary Peace Fellow. Based in the Columbia River basin in the USA, he has spent 3 months annually since 2011 in lower Mekong countries supporting community-based organization’s and networks with a focus on water and development.

[i] Simpson, G. and G.P.W. Jewitt (2019, February). The Development of the Water-Energy-Food Nexus as a Framework for Achieving Resource Security: A Review. Front. Environ. Sci., (8). https://doi.org/10.3389/fenvs.2019.00008

[ii] Millennium Ecosystem Assessment (2005). Ecosystems And Human Well-Being: Wetlands And Water Synthesis. World Resources Institute, Washington, DC. https://www.millenniumassessment.org/documents/document.358.aspx.pdf  (Accessed 20 November, 2020.)

[iii] Masterson, V. A., R. C. Stedman, J. Enqvist, M. Tengö, M. Giusti, D. Wahl, and U. Svedin. (2017). The contribution of sense of place to social-ecological systems research: a review and research agenda. Ecology and Society 22(1):49. https://doi.org/10.5751/ES-08872-220149

[iv] Institute for Economics & Peace (2019). Positive Peace Report 2019: Analysing the Factors that Sustain Peace. IEP, Sydney. https://www.visionofhumanity.org/wp-content/uploads/2020/10/PPR-2019-web.pdf (Accessed 16 February, 2020.)

[v] Ibid, 10.

[vi] Ibid, 10.

[vii] Agreement on Commercial Navigation on Lancang-Mekong River among the Governments of the People’s Republic of China, the Lao People’s Democratic Republic, the Union of Myanmar and the Kingdom of Thailand (April 2000). https://www.jcccn.org/images/rule/Agreement.pdf (Accessed 16 February, 2020.)

[viii] Community Organizations Development Institute (date unknown). Finding new ways for government to support communities at scale. https://en.codi.or.th/about/history-of-codi/ (Accessed 20 November, 2020.)

[ix] Lu, X.X. and R. Y. Siew (2006). Water discharge and sediment flux changes over the past decades in the Lower Mekong River. Hydrol. Earth Syst. Sci., 10, 181–195, 2006. Retrieved from https://www.hydrol-earth-syst-sci.net/10/181/2006/hess-10-181-2006.pdf (Accessed 23 November, 2020.)

[x] AFP (2020). The 97km that frustrate China's mastery of the Mekong. Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/world/1832839/the-97kms-that-frustrate-chinas-mastery-of-the-mekong (Accessed 16 February, 2020.)

[xi] Author interviews with Noparat Lamun (local organizer), Dr. Apisom Intralawan (MaeFahLuang University), and Dr. Carl Middleton (Chulalongkorn University) in November 2020 supplemented by personal field notes and prior interviews from 2009 to 2020.

[xii] Deetes, P. (2019, January 4). Sudden Public Hearing on Mekong “Rapids-Blasting” Project Catches Community Group by Surprise. CTN News. https://www.chiangraitimes.com/featured/sudden-public-hearing-on-mekong-rapids-blasting-project-catches-community-group-by-surprise/ (Accessed 16 February, 2021.)

[xiii] Stone, A. (2019, January 28). Chinese company consults locals over Mekong blasting. China Dialogue. https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/11040-Chinese-company-consults-locals-over-Mekong-blasting (Accessed 20 November, 2020.)

[xiv] Thepgumpanat, P. (2020). Thailand scraps China-led project to blast open Mekong River. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-thailand-china/thailand-scraps-china-led-project-to-blast-open-mekong-river-idUSKBN1ZZ1T6 (Accessed 16 February, 2020.)

[xv] Author interviews.

[xvi] Wajjwalku, S. (2019). Chapter 6 Civil Society and Water Governance in Northern Thailand: Local NGOs and Management of Mekong’s Tributaries in Chiang Rai. In K. Otsuka (Ed.), Interactive Approaches to Water Governance in Asia (1st ed., pp. 123-154). Springer Nature Singapore Pte Ltd. https://doi.org/10.1007/978-981-13-2399-7.

[xvii] Author interviews.

[xviii] RECOFTC (2020, June). Boon Rueang Wetland Forest Conservation Group of Thailand wins global environmental award: The Equator Prize. https://www.recoftc.org/press-releases/boon-rueang-wetland-forest-conservation-group-thailand-wins-global-environmental (Accessed 26 November, 2020.)

[xix] Author interviews.

[xx] Barker, J. (2019). Confluence: Water as an Analytic of Indigenous Feminisms. American Indian Culture and Research Journal, 43:3. https://doi.org/10.17953/aicrj.43.3.barker

[xxi] Institute for Economics & Peace (2019).

[xxii] Simpson (2019).

[xxiii] Millennium Ecosystem Assessment (2005).

Figures, Tables, Photos

Figure 1: Product of the Transboundary Freshwater Dispute Database, College of Earth, Ocean,   and Atmospheric Sciences, Oregon State University. Additional information about the            TFDD can be found at: http://transboundarywaters.science.oregonstate.edu. Retrieved from          https://transboundarywaters.science.oregonstate.edu/database-and-research/galleries/asia-   gallery (Accessed 16 February, 2021.)

Figure 2: Basemap data from Esri, DigitalGlobe, GeoEye, i-cubed, USDA FSA, USGS, AEX,     Getmapping, Aerogrid, IGN, IGP, swisstopo, and the GIS User Community.

Tables 1 - 2: Institute for Economics & Peace, Positive Peace Report 2019.

Photos: Copyright 2021, Andrew Stone.

ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: โควิด – 19 เขตพรมแดนสุขภาพและความปราศจากมลทินของชาติไทย

เขียนโดย อาจารย์ ดร.จิราพร เหล่าเจริญวงศ์*

(หมายเหตุ: บทความนี้เผยแพร่ครั้งแรกวันที่ 9 ตุลาคม 2563 ก่อนที่จะมีการระบาดระลอกใหม่)

[English version available here]

ภาพแสดงการตรวจวัดอุณหภูมิที่ชายแดนไทย-เมียนมา (เครดิต) THANT ZIN AUNG ชาวเมียนมา ที่ทำงานในประเทศไทย

แม้ว่าประเทศไทยจะเป็นประเทศแรกถัดจากจีนที่มีบันทึกการติดเชื้อโควิด-19 แต่ก็ประสบความสำเร็จในการควบคุมโรคนี้ในระยะเวลาไม่นาน เห็นได้ว่าจำนวนผู้ติดเชื้อสูงสุดที่พบอยู่ที่ประมาณ ​100-150 รายต่อวันในเดือนมีนาคม 2563 แต่ก็ลดลงเหลือศูนย์​ภายในเดือนพฤษภาคม และยังคงอยู่ที่ตัวเลขเดิมตั้งแต่นั้นมา โดยมีผู้ติดเชื้อรวมทั้งสิ้นประมาณ 3,500 รายและเสียชีวิต 59 รายนับตั้งแต่เริ่มการระบาด หลังจากนั้นสหภาพยุโรป (The European Union: EU) จึงประกาศให้ประเทศไทยไม่เป็นเขตอันตรายของการแพร่ระบาดอีกต่อไป ทำให้น่าประหลาดใจว่ารัฐไทยสามารถควบคุมหรือจัดการกับการแพร่ระบาดนี้ได้อย่างไร

บทความนี้ศึกษานโยบายเฉพาะกิจและกฎระเบียบที่รัฐบาลไทยใช้ในการควบคุมการแพร่ระบาดของโควิด-19 ภายในประเทศ จากการศึกษาวิจัยผ่านเอกสารและเก็บข้อมูลภาคสนามค้นพบว่า เพื่อควบคุมการแพร่กระจายของไวรัส (ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ) รัฐบาลไทยได้สร้าง 'พรมแดนสุขภาพ' เพื่อควบคุมการเคลื่อนย้ายของผู้คน รวมทั้งจัดตั้งหน่วยงานกำกับดูแลคือ ศูนย์บริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด – 19) ภายใต้พระราชกำหนดฉุกเฉิน สิ่งที่จำเป็นต้องใช้ในการผ่าน 'พรมแดนสุขภาพ' นี้ ได้แก่ ใบรับรอง Fit-to-Fly แบบฟอร์ม TM.08 หนังสือรับรองการตรวจสุขภาพที่ระบุผลการทดสอบโควิด-19 เป็นลบ และการกักกันตัวที่ดำเนินการโดยรัฐ​ 14 วัน สำหรับผู้ที่เดินทางกลับจากต่างประเทศ ขณะเดียวกันก็ออกกฎระเบียบสำหรับคนไทยที่อาศัยอยู่ในประเทศอันประกอบด้วย การปิดเมืองและห้ามการเคลื่อนย้ายระหว่างพื้นที่โดยต้องมีหนังสือรับรองการตรวจสุขภาพและการรับได้รับอนุญาตอย่างเป็นทางการในการเดินทางข้ามจังหวัด 

น่าแปลกที่ในช่วงต้นของวิกฤติดังกล่าว รัฐบาลทั่วโลกเกือบทั้งหมดได้เรียกพลเมืองของตนกลับคืนสู่มาตุภูมิ แต่รัฐบาลไทยกลับปิดกั้นพลเมืองของตนไม่ให้กลับบ้านซึ่งทำให้นักเรียนไทยในต่างแดนจำนวนมากต้องติดอยู่ในประเทศระหว่างทางเป็นเวลาหลายวัน ต่อมารัฐบาลไทยจึงได้ประกาศ ‘เขตพรมแดนสุขภาพ’ และกำหนดให้คนไทยทุกคนต้องตรวจสุขภาพให้เรียบร้อยก่อนเดินทางกลับ (สำหรับคนที่ไม่แข็งแรงหรือเจ็บป่วยก็ไม่สามารถเดินทางกลับโดยเครื่องบินได้)

แทนที่จะมองและปฏิบัติต่อคนไทยในฐานะพลเมืองที่รัฐต้องปกป้อง แต่รัฐบาลไทยกลับแบ่งคนออกเป็น 2 กลุ่มคือ ผู้ติดเชื้อและผู้ที่มีร่างกายบริสุทธิ์ ผู้เขียนได้ออกแบบการวิเคราะห์ตามแนวคิดของดักลาสเรื่องความบริสุทธิ์และอันตราย (Douglas, 1966) การถือกำเนิดขึ้นของเขตชายแดนสุขภาพและกฎระเบียบไม่ใช่เพียงควบคุมการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสเท่านั้น แต่ยังชี้ให้เห็นความกังวลสูงสุดของรัฐบาลไทย คือ การทำให้ยอดผู้ติดเชื้อเป็นศูนย์รายและทำให้มันคงอยู่เช่นนั้นดังเช่นการรักษารัฐให้ปราศจากมลทิน ยิ่งไปกว่านั้นแรงงานไทยในต่างแดนที่เดินทางกลับจากต่างประเทศและแรงงานข้ามชาติถูกมองว่าเป็น ‘ร่างกายที่ปนเปื้อน’ ซึ่งถือว่าเป็นอันตรายและกลายมาเป็นเป้าหมายของการควบคุมและชำระให้บริสุทธิ์ผุดผ่อง พวกเขาต้องอยู่ในสถานที่กักกันของรัฐตามที่รัฐจัดหาให้โดยห้ามออกจากโรงแรมที่พักเป็นเวลา 14 วัน ก่อนจะได้รับอนุญาตให้กลับบ้านได้ สิ่งนี้เป็นเหมือนพิธีการเปลี่ยนผ่านที่ร่างกายต้องผ่านกระบวนการทำให้บริสุทธิ์เพื่อให้ได้รับการยอมรับกลับเข้ามาในสังคมไทยคล้ายกับแนวคิดเอานักโทษเข้าคุกโดยหวังจะเปลี่ยนคนเลวให้กลายเป็นคนดีได้ แต่ในช่วงที่ถูกกักกันคนเหล่านี้กลับไม่ได้รับการปฏิบัติอย่างเต็มที่ในฐานะประชาชนแต่คล้ายคลึงกับนักโทษเสียมากกว่า

เขตพรมแดนสุขภาพ: จุดตรวจวัดอุณหภูมิในเขตชายแดนแม่สอด (เครดิต) รวีพร ดอกใหม่

เขตพรมแดนสุขภาพ

การตอบสนองของรัฐบาลไทยที่มีต่อโควิด – 19 มีความคล้ายคลึงกับประเทศอื่นๆ ทั่วโลก รัฐ ชายแดนและบุคลากรผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพ เป็นผู้เล่นที่มีบทบาทสำคัญยิ่งในช่วงวิกฤติที่คาบเกี่ยวกับความเป็นความตายของผู้คน ซึ่งนักวิชาการวิเคราะห์ว่าเป็น “รัฐยกเว้น” (Agamben, 2005) ในช่วงวิกฤติฉุกเฉินของโควิด – 19 ไม่มีอะไรสำคัญยิ่งกว่า ‘สุขภาพ’ หรือ ‘ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ’ ซึ่งนำไปสู่การเพิกถอนสิทธิและความเป็นส่วนตัวของพลเมืองได้ (Agamben, 2020)  ในสภาวะยกเว้นเช่นนี้ อธิปไตย (รัฐ) มีอำนาจตัดสินใจว่าชีวิตของบุคคลใดควรค่าแก่การช่วยเอาไว้และชีวิตใดที่ไม่คุ้มค่า อย่างไรก็ตาม นโยบายการรับมือโควิด – 19 ที่มีผลต่อแรงงานไทยในต่างแดนและผู้อพยพจากประเทศเพื่อนบ้าน คือ การทำให้ขอบเขตของ "พลเมือง" และ "อื่นๆ" พร่าเลือนในนามของสุขภาพและความมั่นคงทางชีวภาพ ทุกคนได้รับการปฏิบัติด้วยในฐานะผู้ที่อาจจะเป็นอันตราย ไม่ว่าจะเป็นพลเมืองหรือไม่ใช่ ก็ล้วนแต่เป็นเพียงร่างกายที่อยู่ภายใต้สภาวะยกเว้นที่จำเป็นต้องผ่านด่านพรมแดนสุขภาพที่ตั้งขึ้นมาใหม่ (นอกเหนือจากพรมแดนทางภูมิศาสตร์และทางการเมืองที่มีอยู่แล้ว) เพื่อคัดกรองสุขภาพร่างกายก่อนเข้ามาในราชอาณาจักรไทย

ก่อนแพร่การระบาดของโควิด – 19 การเดินทางระหว่างประเทศจำเป็นต้องมีหนังสือเดินทางและวีซ่าที่ถูกต้องเพื่อข้ามพรมแดน บางประเทศขอให้คุณกรอกแบบฟอร์มเพื่อแจ้งว่าไม่ได้นำสินค้าหรืออาหารต้องห้ามเข้ามาในดินแดน แต่ในช่วงที่มีการระบาด รัฐไทยกำหนดให้คุณต้องชี้แจงเรื่องสุขภาพผ่านระบบ Fit to Fly แสดงผลการตรวจโรคโควิด – 19 ภายใน 72 ชั่วโมงล่วงหน้าและแบบฟอร์ม TM.08 หลังจากนั้นจะมีการบังคับกักกันตัว สิ่งต่างๆ เหล่านี้เปรียบเสมือนการข้ามพรมแดนสองครั้งโดยที่การข้ามพรมแดนสุขภาพมีความเข้มงวดยิ่งกว่าการข้ามพรมแดนโดยปกติ

ซึ่งแตกต่างจากสถานการณ์ทั่วไปในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่พรมแดน (แผ่นดิน) มักมีรูพรุนและซึมผ่านได้ (van Schendel and de Maaker, 2014) โควิด – 19 ทำให้รัฐบาลไทยต้องปิดจุดตรวจคนเข้าเมืองหรือจุดอพยพทั้งหมดและผนึกพรมแดนของประเทศซึ่งมีความยาวประมาณ​ 5,656 กิโลเมตร ปรากฏการณ์นี้ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน การปิดผนึกพรมแดนเป็นข้อกำหนดที่จำเป็นในการประกาศภาวะฉุกเฉินด้วยเหตุผลด้านสุขภาพโดยมีเป้าหมายเพื่อให้มีจำนวนผู้ติดเชื้อเป็นศูนย์

เอกสารประกอบเพื่อใช้ในการผ่านเข้าเขตพรมแดนสุขภาพของคนไทยประกอบด้วย

• ใบรับรองการเดินทาง Fit to Fly หรือ Fit to Travel ซึ่งออกใบรับรองโดยแพทย์

• ผลการตรวจสุขภาพที่ระบุผลทดสอบโควิด – 19 เป็นลบ

• แบบฟอร์ม TM.08 แบบคำขออนุญาตกลับเข้ามาในราชอาณาจักรไทย

• แบบฟอร์มการแจ้งรับบริการเพื่อการกักกันโดยรัฐ จำนวน 14 วัน

ในการเดินทางกลับประเทศไทย ผู้เดินทางชาวไทยที่อาศัยอยู่ในต่างประเทศจะต้องติดต่อกับสถานทูตไทยในประเทศที่ตนพำนักอยู่ พวกเขาจำเป็นต้องปฏิบัติตามขั้นตอนและกรอกรายละเอียดลงในเอกสารทั้งหมด ทุกคนจะต้องดำเนินการต่างๆ ผ่านสถานทูตไทยในพื้นที่เท่านั้น ได้แก่ การจัดการเที่ยวบิน (ส่งตัวกลับ) ซึ่งไม่สามารถจองเที่ยวบินเองได้ เมื่อกลับมาถึงคุณจะถูกส่งตัวไปยังโรงแรมที่จัดเตรียมไว้ซึ่งคุณจะต้องอยู่ที่นั่นต่อไปอีก 14 วัน อย่างไรก็ตามแรงงานไทยที่อาศัยอยู่ในต่างแดนไม่ได้มีลักษณะเดียวกันทุกคน พวกเขาอาจจะเป็นนักเรียน ข้าราชการพลเรือน นักท่องเที่ยว หุ้นส่วนชาวต่างชาติ แรงงานข้ามชาติ (ไม่มีเอกสาร) ไม่ใช่ทุกคนที่จะได้รับเอกสารเหล่านี้ เนื่องจากขั้นตอนที่ยุ่งยาก การขาดเอกสารทางกฎหมายหรือมีปัญหาอื่นๆ ที่เกิดขึ้นในช่วงระหว่างการดำเนินการ

แรงงานไทยที่เดินทางมาจากประเทศมาเลเซียชี้แจงว่าเป็นเรื่องยากยิ่งที่จะได้รับการรับรอง Fit-to-Travel (สำหรับการเดินทางทางบก) โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่ไม่สามารถพูดภาษามาเลย์หรือภาษาอังกฤษได้ บางคนระบุว่าเพื่อที่จะได้รับเอกสารเหล่านี้พวกเขาจำเป็นต้องเดินทางจากที่ทำงานซึ่งอยู่ใกล้กับชายแดนไทยไปยังกัวลาลัมเปอร์ เมืองหลวงของมาเลเซีย ซึ่งทำให้เสียทั้งเงินทองและเวลามาก หลายคนตัดสินใจข้ามพรมแดนกลับประเทศไทยอย่างผิดกฎหมาย ยิ่งไปกว่านั้นชายแดนได้ถูกปิดผนึกและรัฐบาลไทยอนุญาตให้ส่งกลับได้เพียง 100 คนต่อวัน บางรายต้องรอเวลาเพื่อเดินทางกลับประเทศไทยนานกว่าหนึ่งสัปดาห์ ในเขตพรมแดนสุขภาพ ความเป็นพลเมืองแทบจะไม่มีน้ำหนักอะไรเลย ทุกอย่างเป็นเรื่องของความปลอดภัยทางชีวภาพและจำนวนผู้ติดเชื้อเป็นศูนย์เท่านั้น ฟาสซินเน้นย้ำว่านี่คือ “หลักการของพลังชีวภาพในการทำให้ชีวิตกลายเป็นเรื่องของการเลือกว่าใครที่ควรจะมีชีวิตอยู่ มีชีวิตแบบไหนและยาวนานแค่ไหน” นอกจากนี้ ชีวิตภายใต้อำนาจทางชีวภาพยังไม่เท่าเทียมกัน (Fassin,2009: 53) กรณีของแรงงานข้ามชาติไทยจากมาเลเซียแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าภายใต้เขตพรมแดนสุขภาพนี้การกลับมาของพวกเขาถูกยืดระยะเวลาออกไปโดยรัฐไทย ซึ่งชีวิตของพวกเขาอาจจะไม่สำคัญนักในขณะที่ร่างกายอยู่ภายใต้การบงการผ่านการเรียกร้องให้เสียสละเพื่อควบคุมไวรัสภายในประเทศ

ความบริสุทธิ์ผุดผ่องของร่างกาย (ชาติ) ไทย

นายแพทย์ ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน กล่าวสรุปสถานการณ์โควิด – 19 ที่ศูนย์บริหารสถานการณ์โควิด – 19 (CCSA) ทำเนียบรัฐบาลแห่งประเทศไทย วันที่ 2 เมษายน 2563 (เครดิต) สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย

“ตั้งแต่วันที่ 3 พฤษภาคม จำนวนผู้ป่วยโควิด – 19 รายใหม่ที่รายงานทุกวันเป็นตัวเลขเดียวยกเว้น 18 รายที่พบในกลุ่มผู้อพยพที่ถูกกักกันในจังหวัดสงขลา เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม”

กล่าวโดย ดร.ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน [1]

ข้อความดังกล่าวแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าประเทศไทยปลอดโควิด – 19 เป็นครั้งแรก[2] และร่างกายของชาติไทยได้รับการชำระล้างหรือทำให้บริสุทธิ์ผุดผ่อง ข้อยกเว้นในคำพูดบ่งบอกว่า แรงงานข้ามชาติที่เดินทางกลับมาจากมาเลเซียและอยู่ในเขตกักกันของรัฐ​ไม่ได้รับการพิจารณาว่าเป็นส่วนหนึ่งของ 'ร่างกายของชาติไทย' และไม่นับว่าเป็นคนไทยเนื่องจากพวกเขาเป็นผู้อพยพซึ่งมีร่างกายเป็นที่ต้องสงสัยและมีโอกาสที่จะติดเชื้อ ซึ่งสิ่งนี้อาจจะทำให้ร่างกายที่บริสุทธิ์ของชาติไทยต้องแปดเปื้อน

ดร.ทวีศิลป์ กล่าวเพิ่มเติมว่า

"เราสามารถผ่อนคลายได้แต่ประมาทไม่ได้ ... โปรดปฏิบัติตามแนวทางปฏิบัติใหม่ๆ ในที่สุดเราอาจเป็นหนึ่งในประเทศแรกๆ ที่สามารถยุติความยากลำบากที่เกิดจากโรคนี้ได้"

คำพูดนี้แสดงให้เห็นว่าสิ่งที่รัฐไทยต้องการคือ การได้รับความเชื่อถือและยอมรับจากประชาคมโลกว่าสามารถจัดการกับโรคนี้ได้และเป็นหนึ่งในประเทศที่ปลอดโควิด แต่เพื่อให้ประเทศปราศจากจากโควิด – 19 (ซึ่งที่จริงแทบเป็นไปไม่ได้เลยที่จะทำให้เป็นเช่นนั้น) จำเป็นต้องเสียสละหลายสิ่ง นอกเหนือจากการเสียสละของเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ที่ทำงานอย่างหนักแล้ว คือการกำหนดมาตรการล็อกดาวน์บังคับให้ผู้คนต้องอยู่บ้านซึ่งนำไปสู่การสูญเสียงานในภาคส่วนที่คนต้องออกไปทำงานนอกบ้าน ผู้คนไม่สามารถเลี้ยงดูครอบครัวของตนเองได้และสิ้นหวังเพราะเงินออมเหลือน้อยลงทุกทีอีกทั้งมีหนี้สินต้องจ่าย กรมสุขภาพจิตรายงานว่า มีคนไทยฆ่าตัวตายในช่วงต้นปี จำนวน 2551 คน อัตราดังกล่าวเพิ่มขึ้น 22 เปอร์เซ็นต์เมื่อเทียบกับปีที่แล้ว ผลการศึกษาวิจัยจากทีมนักวิชาการไทยเปิดเผยว่ามี 38 กรณีที่มีผู้ให้สัมภาษณ์ว่าพยายามฆ่าตัวตายจากสาเหตุการปิดประเทศ การปิดกิจการ การตกงาน และการเลิกจ้าง และใน 38 รายนี้ มี 28 ราย ที่เสียชีวิต[3]

ความคิดเรื่อง "ร่างกายที่บริสุทธิ์" ของชาติยังส่งผลให้เกิดความเกลียดกลัวชาวต่างชาติและการเหยียดเชื้อชาติในกรณีของแรงงานไทยที่เดินทางกลับจากประเทศเกาหลีใต้ แรงงานไทยเหล่านี้ถูกเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า ‘ผีน้อย’ เนื่องจากพวกเขาพำนักและทำงานในเกาหลีใต้อย่างผิดกฎหมาย และเป็นกลุ่มแรกๆ ที่เดินทางกลับมายังประเทศไทย ทำให้เกิดประเด็นถกเถียงกันอย่างดุเดือดในสังคมไทย เมื่อสื่อสังคมออนไลน์เปิดเผยให้เห็นว่าแรงงานข้ามชาติหญิงรายหนึ่งไม่ได้กักกันตนเองเมื่อเดินทางมาถึงบ้านเกิดใน จ.เชียงราย เธอได้แวะไปร้านอาหารและซื้อของ จากกรณีของเธอสังคมไทยเริ่มชี้เป้าและตำหนิว่าแรงงานข้ามชาติที่กลับมานั้นขาดความรับผิดชอบต่อสังคมไทย (และพวกเขายังขาดความรับผิดชอบที่ไปอยู่ในประเทศเกาหลีใต้แบบผิดกฎหมายจนส่งผลกระทบต่อนักท่องเที่ยวชาวไทยคนอื่นๆ อีกด้วย) และพวกเขาเป็นผู้แพร่กระจายเชื้อ แม้ว่าพวกเขาจะได้รับการปฏิบัติที่ค่อนข้างแย่จากรัฐบาลไทยก็ตาม แต่ในภายหลังปรากฏว่าผู้ที่ทำให้เกิดการแพร่ระบาดของไวรัสครั้งใหญ่ในประเทศไทยไม่ได้มาจากคนกลุ่มนี้แต่กลับกลายเป็นกลุ่มคนชั้นกลางระดับสูงและคนที่มีชื่อเสียงของไทยที่เข้าไปชมการชกมวยในสนามมวยมากกว่า  

ยิ่งไปกว่านั้นความคิดเรื่องความบริสุทธิ์ผุดผ่องยังแทรกซึมลงไปในระดับจังหวัดและจิตใจของแต่ละบุคคล ตรัง เป็นหนึ่งในไม่กี่จังหวัดที่ปลอดโควิด – 19 ตามรายงานของศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน เพื่อนของผู้เขียนซึ่งเป็นนักเรียนไทยในต่างแดนที่เดินทางกลับจากสหราชอาณาจักรก่อนที่รัฐบาลไทยจะประกาศปิดพรมแดนได้ทำการกักกันตนเองเป็นเวลา 14 วัน ภายในบ้านที่ จ.ตรัง ระหว่างที่รอเขาบอกผู้เขียนว่าเขากังวลว่าอาจจะติดเชื้อแล้วแพร่โรคนี้ไปยังพ่อแม่ของเขา แต่สิ่งที่ทำให้กังวลมากขึ้นอีกคือ เขาอาจจะเป็นผู้ติดเชื้อรายแรกในจังหวัดตรัง ชื่อของเขาจะถูกประกาศและสร้างความอับอาย เราไม่ต้องการเป็นตัวอันตรายที่จะนำความไม่บริสุทธิ์มาสู่แผ่นดิน ในทำนองเดียวกันสิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่ารัฐบาลไทยมีแนวความคิดอย่างไรเมื่อต้องจัดการกับโควิด – 19 อันเชื่อมโยงกับ ‘ความบริสุทธิ์ของร่างกายชาติไทย’

จุดตรวจวัดอุณหภูมิชายแดนแม่สอด (ฝั่งไทย) (เครดิต) รวีพร ดอกใหม่

ผู้ย้ายถิ่น ผู้เดินทางกลับ การเมืองร่างกายและสิทธิเสรีภาพ

ในช่วงเวลาที่ไม่แน่นอนของโควิด – 19 ร่างกายของคนไทยในต่างแดนและแรงงานข้ามชาติ ถูกพิจารณาว่าเป็นอันตรายเหมือนกันหมดทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นคนสัญชาติใด เป็นคนไทยหรือไม่ใช่ก็ตาม พวกเขาจะต้องถูกกักกันก่อนจึงจะสามารถกลับไปใช้ชีวิตในสังคมได้ แม้ว่าร่างกายของพวกเขาจะอยู่ในประเทศไทยแต่พวกเขาจะถูกกีดกันไม่ให้สามารถเข้าถึงสิทธิอย่างเต็มที่ในฐานะพลเมืองไทย โควิด – 19 ส่งผลกระทบต่อร่างกายของคนไทยและแรงงานข้ามชาติอื่นๆ ในรูปแบบที่แตกต่างและคล้ายคลึงกันดังที่ผู้เขียนชี้แจงไว้ต่อไปนี้

 i. ร่างกายของผู้ต้องสงสัยและพิธีกรรมทางเดิน

ดังที่ผู้เขียนได้อธิบายไว้ข้างต้น ผู้อพยพชาวไทยในต่างแดนจำเป็นต้องส่งเอกสารจำนวนมากก่อนที่จะเดินทางกลับประเทศไทย เมื่อเดินทางมาถึงแล้วทุกคนจะต้องอยู่ในสถานที่กักกันของรัฐเป็นระยะเวลา 14 วัน ร่างกายของพวกเขาถือว่าเป็นอันตรายเนื่องจากอาจมีเชื้อไวรัสดังกล่าว ดังนั้นจึงต้องอยู่ในที่ห่างไกลจากผู้คน สิ่งนี้เปรียบเสมือนพิธีกรรมที่พวกเขาอยู่ในสภาวะกำกวม (liminal stage) และจะได้รับการยอมรับกลับคืนสู่สังคมหลังจากที่ร่างกายของพวกเขาได้รับการยืนยันว่าปราศจากไวรัส ยิ่งไปกว่านั้น กฎระเบียบดังกล่าวยังทำให้เกิดเส้นบางๆ ระหว่างการเป็นพลเมืองและการเป็นผู้อพยพ (อื่นๆ) โดยลดสถานะให้เป็นผู้ต้องสงสัย

กล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ โควิด – 19 ได้ยกเลิกสิทธิของพลเมืองชั่วคราวที่จะมีชีวิตที่เปลือยเปล่า (Bare Life) (Agamben, 2005) การติดป้ายลงไปว่ามาจากต่างประเทศคือร่างกายที่อันตราย ร่างกายที่เปลือยเปล่าไม่ว่าจะเป็นคนไทยหรือคนย้ายถิ่นกลายเป็นภัยต่อความมั่นคงด้านสุขภาพของคนทั้งสังคม นี่คือวิธีการดำเนินการของรัฐยกเว้น

อย่างไรก็ตาม ร่างกายของแรงงานข้ามชาติชาวพม่าซึ่งก็ถือว่าเป็นอันตรายยังคงมีพลังอำนาจบางอย่างอยู่ จากงานของดักลาส (1966) การที่ร่างกายอยู่สภาวะกำกวม เช่น ทารกในครรภ์ของผู้หญิงนั้นมีอำนาจแม้ว่าจะยังไม่เป็นมนุษย์ก็เพราะอาจทำให้ผู้ที่อุ้มท้องเสียชีวิตได้ กรณีร่างกายของผู้ย้ายถิ่นพวกเขาอาจมีหรือไม่มีไวรัสอยู่ จึงทำให้สถานะของพวกเขาไม่ชัดเจน ดั้งนั้นร่างกายของพวกเขาจึงเป็นอันตรายต่อประเทศไทยเนื่องจากอาจแพร่เชื้อไวรัสไปสู่คนไทยในประเทศได้ ในประเทศสิงคโปร์ ชุมชนแรงงานข้ามชาติถูกลืมโดยรัฐบาลและส่งผลให้เกิดการแพร่กระจายของไวรัสในวงกว้าง สิ่งนี้สร้างความกังวลให้แก่รัฐบาลไทยเนื่องจากต้องการให้ประเทศไทยพ้นจากการระบาดระลอกสอง ดังนั้น ในขณะที่แรงงานข้ามชาติเป็นมลทินและกลายเป็นเรื่องที่ต้องควบคุมแต่พวกเขาก็ได้รับการดูแลรักษาพยาบาลเช่นเดียวกับคนไทยในระยะเวลาสั้นๆ เนื่องจากพวกเขามีอันตราย (และอันตรายนี้เป็นอำนาจในตัว) ขณะเดียวกันแรงงานไทยในต่างแดนก็มีความรู้สึกว่าตนถูกลดทอนความเป็นพลเมืองเมื่อข้ามพรมแดนสุขภาพ โควิด – 19 และรัฐบาลไทยได้ทำให้พวกเขาผ่านช่วงเวลาสั้นๆ ของความกำกวมซึ่งเป็นประสบการณ์เดียวกันกับที่แรงงานข้ามชาติจากประเทศเพื่อนบ้านได้เผชิญ

 ii. ช่วงเวลาจำกัดสองเท่า

ในช่วงกลางเดือนมีนาคม รัฐบาลไทยได้ประกาศล็อกดาวน์และปิดกั้นพรมแดน เป็นเวลาเดียวกับที่จำนวนผู้ติดเชื้อพุ่งสูงขึ้น ซึ่งเป็นจังหวะเดียวกับที่แรงงานข้ามชาติจำนวนมากจากประเทศเมียนมาถึงเวลาต่ออายุหรือขยายใบอนุญาตทำงานพอดี กระบวนการนี้ไม่สามารถทำได้ในกรุงเทพฯ แต่ละคนจำเป็นต้องกลับเดินทางกลับเมียนมา พวกเขาจึงมักผนวกเอาการต่ออายุใบอนุญาตทำงานเข้ากับวันหยุดสงกรานต์เพื่อจะได้ใช้เวลาในบ้านเกิดอย่างคุ้มค่า อย่างไรก็ตาม เนื่องจากการปิดประเทศทำให้หลายคนตกงาน แม้แต่กลุ่มที่ (ยัง) ไม่ถูกเลิกจ้างก็มีความวิตกกังวลกับอนาคตที่ไม่แน่นอนนี้และวันหนึ่งในไม่ช้าพวกเขาอาจจะถูกให้ออกจากงานเช่นกัน ทำให้พวกเขาเกิดความกังวลว่าควรจะกลับบ้านที่เมียนมาหรือว่ารอให้สถานการณ์ดีขึ้นแล้วจึงต่อวีซ่าหรือว่าควรจะอาศัยอยู่ในประเทศไทยต่อไป

ในกลุ่มที่ตัดสินใจเดินทางกลับ หลายคนต้องติดอยู่ที่ชายแดนไทย-เมียนมา เนื่องจากพรมแดนถูกปิดต้องใช้เวลาหลายวันก่อนที่รัฐบาลไทยและเมียนมาจะมีข้อตกลงเปิดพรมแดนชั่วคราวให้กลุ่มแรงงานข้ามชาติเหล่านี้เดินทางกลับได้ ในเวลานั้นรัฐบาลเมียนมากีดกันพลเมืองของตัวเองที่จะกลับบ้านเช่นเดียวกับประเทศไทย กลุ่มผู้ถูกส่งกลับจำเป็นต้องกักกันตัวเองเป็นเวลา 16 วัน ตามที่รัฐบาลเมียนมาสั่ง ต่อมาผู้เดินทางกลับบางส่วนต้องการกลับมาที่ฝั่งไทยเมื่อทราบข่าวจากเพื่อนฝูงของตนเองว่าโรงงานในไทยได้เปิดทำการอีกครั้งหลังจากปิดไป 3 เดือน แต่พรมแดนก็ยังคงปิดไม่ให้มนุษย์ข้ามได้ ยกเว้นการเปิดพรมแดนเพื่อการซื้อขายสินค้าเท่านั้น พวกเขาหลายคนตัดสินใจเดินทางกลับโดยข้ามพรมแดนอย่างผิดกฎหมายซึ่งบางส่วนถูกตำรวจชายแดนไทยจับตัวและส่งกลับไปยังฝั่งเมียนมา

นอกจากนี้ ยังมีช่วงเวลาที่รัฐบาลท้องถิ่นมีความยืดหยุ่นในการเปิดพรมแดนให้ผู้อพยพข้ามกลับได้ แต่พวกเขาก็ยังจำเป็นต้องมีเอกสารแสดงตัวตนทั้งหมดตามที่ผู้เขียนได้กล่าวไว้ข้างต้นเพื่อผ่านพรมแดนสุขภาพ ที่ชายแดนฝั่งไทย เจ้าหน้าที่ได้ตรวจสอบอุณหภูมิร่างกายของผู้อพยพ มีกรณีที่ผู้อพยพชาวไทใหญ่ผ่านด่านตรวจคนเข้าเมืองจากฝั่งเมียนมาแล้วจะเข้ามายังฝั่งไทยแต่อุณหภูมิร่างกายสูงเกิน 37.5 องศาเซลเซียส  เจ้าหน้าที่ไทยจึงได้ส่งตัวเขากลับแต่รัฐบาลเมียนมาไม่ให้เขากลับเข้าประเทศ นักเคลื่อนไหวท้องถิ่นใน อ.แม่สอด รายงานว่ามีอีกกรณีหนึ่งที่แรงงานหญิงชาวมุสลิมกลับไปเมียนมาในช่วงแรกของการปิดพรมแดน พวกเธอสามารถกลับเข้าเมียนมาได้ แต่รัฐบาลเมียนมาได้กักกันพวกเธอไว้ที่ชายแดนเป็นเวลา 16 วัน เมื่อไปถึงบ้านชาวบ้านต่างไม่พอใจเพราะกลัวว่าพวกเธออาจแพร่เชื้อไวรัสไปยังพวกเขารวมถึงสมาชิกในครอบครัว จึงต้องอยู่ในบ้านเพิ่มอีก 14 วัน ต่อมาเมื่อกลับมาที่ฝั่งไทย ชุมชนแรงงานข้ามชาติใน อ.แม่สอด ก็เรียกร้องให้กักกันตนเองอีก 14 วัน เธอได้รับอาหารจากพี่สาวที่มาเยี่ยมเธอวันละสองครั้ง สิ่งนี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่าในช่วงการระบาดของโควิด – 19 และระยะผ่อนคลาย แรงงานข้ามชาติที่อยู่ในสถานะจำกัดอยู่แล้วจะต้องตกอยู่ในเงื่อนไขอื่นๆ ด้วย ซึ่งไม่แน่ใจว่าสิ่งเหล่านี้จะสิ้นสุดเมื่อใด ชีวิตของพวกเขาเหมือนจำกัดอยู่ระหว่างเขตแดนสองชั้น  ชั้นแรกมาจากสถานะของพวกเขาในสังคมไทย และโควิด – 19 ก็มาสร้างความจำกัดอีกชั้นให้กับพวกเขา

iii. ความยากลำบากที่เพิ่มขึ้น

มีแรงงานข้ามชาติอีกกลุ่มหนึ่งที่ตัดสินใจไม่กลับเนื่องจากยังไม่ถูกยกเลิกการจ้างงานหรือนายจ้างไม่อนุญาตให้กลับ กลุ่มนี้อาจไม่ต้องเผชิญกับความจำกัดสองชั้นหรือหลายชั้นแต่กลับต้องรับมือกับความยากลำบากในชีวิตประจำวันขณะที่อยู่ในช่วงเวลานี้

ตี๋ตี๋ ทำงานเป็นแม่บ้านอยู่ชานเมืองกรุงเทพฯ เธอกล่าวว่าแม้ว่าโควิด – 19 จะไม่ได้ทำให้เธอตกงานแต่ในระหว่างที่ปิดประเทศ เธอจะต้องเพิ่มชั่วโมงการทำงาน เนื่องจากสมาชิกในครอบครัวของนายจ้างอยู่กับบ้านในช่วงระหว่างการล็อกดาวน์ นอกเหนือจากหน้าที่ประจำแล้ว พวกเขายังเรียกร้องการบริการเพิ่มขึ้น ดังนั้น เธอจึงมีเวลาพักผ่อนน้อยลง เธอกล่าวว่าสิ่งเหล่านี้พอรับได้และดีกว่าที่จะต้องตกงานในช่วงวิกฤติแบบนี้ เช่นเดียวกับกรณีของ ตู โม ที่ทำงานเป็นผู้ช่วยในร้านค้าใจกลางกรุงเทพฯ เธอไม่สามารถกลับไปประเทศเมียนมาได้เพราะนายจ้างไม่ต้องการแบกรับความเสี่ยงที่เธออาจไม่สามารถเดินทางกลับเข้ามาในประเทศไทยได้อีก เธอเล่าให้ฟังว่าคิดถึงครอบครัวโดยเฉพาะลูกชายวัย 2 ขวบ ที่พากลับประเทศเมียนมาเมื่อปีที่แล้วและขอให้พ่อแม่ช่วยดูแลเขา เธอตั้งตารอจะได้เห็นและกอดเขาอีกครั้งในช่วงติงจัน (Thingyan) ซึ่งเป็นเทศกาลปีใหม่ของเมียนมาแต่มันเป็นไปไม่ได้เพราะการระบาดของโรคโควิด – 19 สำหรับเธอแล้วติงจันไม่ได้เป็นแค่วันหยุดเท่านั้นแต่ยังเป็นช่วงเวลาอันมีค่าที่ได้อยู่บ้านพักผ่อนพบปะเพื่อนฝูงและญาติๆ เข้าร่วมในพิธีทางศาสนารวมถึงการจัดการธุระทางราชการ เช่น การต่ออายุใบอนุญาตทำงาน

วิน หนุ่มชาวลาหู่-พม่า ทำงานในฟาร์มกล้วยไม้ จ.นครปฐม เล่าให้ผู้เขียนฟังว่าก่อนเกิดการระบาดของโรคโควิด – 19 เขาและเพื่อนร่วมงานต้องทำงานทุกวัน แต่ในระหว่างการปิดประเทศ คำสั่งซื้อจากต่างประเทศได้หยุดชะงักลง นายจ้างของเขาเลิกเพาะปลูกกล้วยไม้และเลิกจ้างพนักงานครึ่งหนึ่ง ตัวเขาไม่ถูกเลิกจ้างเนื่องจากทำงานกับนายจ้างคนนี้มาเกือบ 8 ปี แต่เขาไม่ได้เงินเดือน นายจ้างอนุญาตให้เขาอยู่ในบ้านพักคนงานได้ เขาหยุดส่งเงินกลับบ้านเป็นเวลานานกว่าสามเดือน ภรรยาโทรมาถามว่าจะส่งเงินให้เธอได้เมื่อไรเพราะลูกๆ ต้องกินและใช้จ่ายทุกวัน เขาต้องการงานพาร์ตไทม์เพื่อหารายได้แต่มันเป็นไปไม่ได้เลยในช่วงเวลานี้ ทำให้เขาเครียดและสิ้นหวัง

นาฬิกาแสดงเขตเวลาในสำนักงานศุลกากรของชายแดนไทย-เมียนมา อ.ท่าขี้เหล็ก ประเทศเมียนมา และ อ.แม่สอด ประเทศไทย (เครดิตภาพถ่าย) Uwe Aranas

บทสรุป

ดังที่เรารู้กันดีว่าการระบาดของ COVID-19 ส่งผลกระทบต่อร่างกายของผู้อพยพในรูปแบบที่แตกต่างและคล้ายคลึงกันกับคนไทย สำหรับแรงงานข้ามชาติชาวพม่า ร่างกายของพวกเขามีความจำเป็นต่อเศรษฐกิจไทยในฐานะแรงงาน ไม่ใช่เพื่ออย่างอื่น ในแง่หนึ่งมันเป็นร่างกายที่ใช้แล้วทิ้ง เพราะเมื่อพวกเขากลับไป แรงงานอพยพคนอื่นก็สามารถเข้ามาแทนที่เขาหรือเธอได้ ในแง่นี้พวกเขาจึงเป็น 'อื่น' ที่เป็นแก่นสารสำหรับรัฐไทย (และพลเมืองจำนวนมากที่จ้างแรงงานข้ามชาติเหล่านี้)

ในขณะที่โควิด -19 ให้ความสำคัญกับ 'ร่างกาย' รุนแรงขึ้น โดยการกำหนดสถานะของการยกเว้นและการสร้างพรมแดนด้านสุขภาพที่เข้มงวดนอกเหนือจากพรมแดนปกติ (ทางการด้านเมืองหรือภูมิศาสตร์) การที่พลเมืองไทยกลับมาค้นพบว่าตัวพวกเขาเองถูกควบคุมในรูปแบบลักษณะเดียวกัน เนื่องจากร่างกายของพวกเขาในฐานะที่เป็นพาหะของไวรัสอยู่ภายใต้ระบบการปกครองด้านสุขภาพเดียวกันซึ่งกำหนดให้ทุกคนไม่ว่าจะเป็นพลเมืองหรือไม่ใช่พลเมืองต้องได้รับการตรวจสอบและเข้าสู่ช่วงกำกวม ก่อนที่จะได้รับการยอมรับกลับเข้าสู่สังคมไทย ผู้เขียนชี้แจงให้เห็นในบทความนี้แล้วว่าเป้าหมายสูงสุดของสังคมไทยคือ การทำให้สังคมบริสุทธิ์ การชำระล้างเชื้อไวรัสทั้งหมด แม้กระทั่งการได้รับการยอมรับจากนานาชาติสำหรับการรับมือที่ประสบความสำเร็จ แต่ไม่ได้คำนึงถึงพลเมืองของตนเองที่หลงเหลืออยู่ในต่างประเทศ เศรษฐกิจที่ตกต่ำ คนตกงานและการฆ่าตัวตายเพิ่มขึ้นในระดับประเทศ

แม้ว่าตลอดหลายเดือนที่ผ่านมาจะมียอดผู้ป่วยรายใหม่เป็นศูนย์ แต่จากการสำรวจชี้ให้เห็นถึงการสนับสนุนอย่างเป็นวงกว้างในหมู่ประชาชนเพื่อให้ใช้ พรก.ฉุกเฉิน และรักษาจำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่เป็นศูนย์จากมูลค่าความเสียหายทั้งหมด ซึ่งแสดงให้เห็นว่าวาทกรรมเรื่องความบริสุทธิ์ของชาติไทยดำเนินไปอย่างลึกซึ้งและแพร่หลาย (ไม่เพียงแค่ในรัฐบาล) แม้ว่าหน่วยงานด้านสุขภาพของไทยจะมีความพร้อมในการรับมือกับผู้ป่วยในระดับหนึ่ง (ซึ่งอาจมีหากรัฐผ่อนปรนมาตรการและกฎระเบียบต่างๆ มากกว่านี้) แต่ก็ยังไม่มีความชัดเจนว่าจะยกเลิกภาวะฉุกเฉินลงเมื่อใด

———

* คณะกรรมการ ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการเมืองทรัพยากรเพื่อการพัฒนาสังคม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาสังคม คณะรัฐศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

[1] ดร.ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน โฆษกประจำศูนย์อำนวยการแก้ไขสถานการณ์ฉุกเฉิน โควิด – 19  อ้างจากหนังสือพิมพ์บางกอกโพสต์ (13 พฤษภาคม 2020) ไม่มีการเรียกข้อมูลผู้ติดเชื้อราย ใหม่จากครั้งแรกโดย https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1917380/no-new-covid-cases-for-the-first-time  (เข้าถึงครั้งสุดท้ายวันที่ 1 ตุลาคม 2563)

[2] ในประเทศไทยทุกคนที่ได้รับการวินิจฉัยว่าติดเชื้อโควิด – 19 จะถูกส่งตัวไปโรงพยาบาลและถูกกักบริเวณ

[3] อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์ และคณะ (2020) โครงการวิจัย คนจนเมืองที่เปลี่ยนไปในสังคมเมืองที่กำลังเปลี่ยนแปลง สนับสนุนโดย สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.)

CRITICAL NATURE: Protecting journalists to protect the environment: Can a Southeast Asian Press Councils Network help?

by Anisa Widyasari*

[Thai version available here]

Deforestation in Borneo. Picture by IndoMet in the Heart of Borneo, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

In Southeast Asia, journalism work can be dangerous with environmental reporters among those who consistently face threats, physical harm and even get killed for doing their work. This is of extreme concern as environmental journalists are at the forefront of our quest to protect the environment, as they play a pivotal role in educating the public about environmental issues.

Southeast Asia is consistently ranked[i] amongst those with the most hostile climate for journalists and environment reporters with many targeted with threats and, in some cases, even murdered. The Guardian stated that environmental reporting is the one of the most dangerous fields of journalism after war reporting[ii]. Based on the report released by Reporters Sans Frontières (RSF) in 2016, ninety percent of the killings of environmental journalist have been in Asia, with Southeast Asia being the deadliest[iii].

One of the most important agencies for the protection of journalists and press freedom are national Press Councils. These are self-regulatory bodies set up by the media themselves in order to maintain public confidence – they set professional standards for journalists and set rules so that people featured in news media can complain if there is inaccuracy.[iv] Therefore, Press Councils play an important role in ensuring media accountability. A Press Council stands for good, responsible and reliable journalism as it promotes an ethical code for journalists and investigates complaints about a breach of this code[v]. By abiding to the rules of a Press Council, journalists and media professionals declare their dedication to the values of objectivity, plurality and democracy.

In Southeast Asia, Press Councils are present in only five of the eleven countries: Indonesia, the Philippines, Thailand, Myanmar, and Timor-Leste. In 2019, four of them established the Southeast Asian Press Councils Network (SEAPC-Net), citing the need for regional cooperation[vi]. The idea of this regional cooperation was seen as beneficial in the effort to improve press freedom in the region. Regional cooperation can address common regional press challenges and opportunities in Southeast Asia as well as provide a platform for journalists to exchange information.

This article looks at the current state of environmental journalism in Southeast Asia and explores whether a Regional Press Councils Network would be able to both help protect environmental journalists and further goals on sustainable development across Southeast Asia.

The Status of Press Freedom in Southeast Asia

Southeast Asia faces a critical situation in regard to fundamental freedoms, which include press freedom (as cited by several press freedom reports and freedom of expression index including Reporters Sans Frontières (RSF)[vii] and Freedom House[viii]). Despite having an ASEAN Charter and ASEAN Human Rights Declaration which stipulates that ASEAN and its Member States shall respect every person’s “right to freedom of opinion an expression, including freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information”[ix], current trends show that the space for public to express their opinion is shrinking throughout the region.

Figure 1. Southeast Asian Countries performance in Press Freedom Index by RSF[x] and Global Freedom Index by Freedom House[xi], 2020

According to the 2020 World Press Freedom Index from RSF, Timor-Leste, is the only country in the region with a rank among the top 100. The rest, with the exception of Malaysia and Indonesia, are within the bottom third of the list with Vietnam being the worst performing country in terms of press freedom in the region. Meanwhile, the 2020 report from Freedom House showed that, except for Timor-Leste, none of the countries in the region can be categorized as ‘free’ with regards to freedom of expression; The Philippines, Indonesia, Malaysia, Singapore, and Thailand were ‘partly free’ while the others were ‘not free’. This data provides a good insight on the serious situation faced by journalists working in Southeast Asia.

The data also shows the poor record of the government in the region in upholding press freedom, even though rights to freedom of press is acknowledged in various international human rights instruments. Article 19 of the Universal Declaration on Human Rights explicitly states that: “Everyone has the right to freedom of opinion and expression; this right includes freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontier”.

The countries in the region, except Brunei, Malaysia, Myanmar and Singapore, are also a signatory party to the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR). ICCPR also guarantees the freedom of the press in its Article 19, which explains that “everyone shall have the right to freedom of expression; this right shall include freedom to seek, receive and impart information and ideas of all kinds, regardless of frontiers, either orally, in writing or in print, in the form of art, or through any other media of his choice”.

Today, in Southeast Asia, only five countries have existing Press Councils: Indonesia, the Philippines, Thailand, Myanmar, and Timor-Leste. The presence of these self-regulatory bodies in a minority of countries in the region is indicative of the predominance of state regulation around the region, instead of media self-regulation, in dealing with media ethics and freedom issues. The predominance of state-owned or controlled media has prevented the emergence of independent bodies to examine media ethical practices as well as promote freedom of the press.

Harassment of Environmental Journalists

Harassment of environmental journalists most often by state actors is common in the region. Some of these incidents have even resulted in the deaths of reporters. The high risks faced by environment journalists is on a par with the serious threats faced by environmental activists: for instance, 164 environmental activists were killed in 2018 globally with the Philippines found to be the deadliest country for environmental defenders in that year, with 30 environmentalists murdered[xii].

One of the most infamous cases of the killing of an environment journalist in the Philippines happened in January 2017: Mario Contaoi, an educator and former environmental protection broadcaster, was shot dead by an unknown assailant. Contaoi was frequently outspoken against the heavy military presence in places where environmentally destructive projects are located[xiii]. Even until now, the authorities have yet to determine the assailant and the motive for the murder[xiv].

In Cambodia, Hang Serei Odom, a reporter for the Khmer-language Virakchun Khmer Daily, was found dead in the trunk of his car at a cashew plantation in O'Chum district of northeastern Ratanakiri province in September 2012. Hang Serei Odom frequently reported on illegal logging activities in the province[xv]. A local military police captain and his wife were initially charged with the murder, but charges were later dropped[xvi].

Myanmar is also a dangerous place to report on the environment. Soe Moe Tun, a local journalist for Daily Eleven newspaper was beaten to death on December 2016. The perpetrator and motive behind his murder was not found, but at the time of his death, he was investigating a story of illegal logging and wood smuggling in Sagaing Region[xvii]. Just a few months before, in October, another journalist, Ko Tin Zaw Oo, who had been writing about the illegal sawmills in Thabeikkyin Township was receiving threats and intimidation and had to go into hiding[xviii].

In Indonesia, Maraden Sianipar and Martua Siregar, two journalists who had reported on an illegal oil palm plantation in North Sumatra were found dead in a ditch near the plantation on October 30 2019, just a few weeks after the death of Golfrid Siregar, a well-known environmental activist also from North Sumatra[xix]. Five people, including the alleged owner of an oil palm plantation in Sumatra where two journalists were found dead, have been charged with their murder[xx].

Environmental reporting is not only risky for the journalists but it’s also dangerous for the local communities since most of the environmental reporting will cover cases which feature the affected communities. One of the most chilling examples is the death of Chut Wutty, the president of the Phnom Penh-based Natural Resource Conservation Group, who was killed by the police while taking to two journalists near an allegedly illegal logging site in April 2012[xxi].

The dangers of environmental reporting also include legal risks. Legal harassment is one of the most common forms of harassment of environmental journalists, the region’s governments are adept at passing and using repressive laws to silence voices of dissent. More recently, the growth of online media platforms has resulted in a mushrooming of laws aimed at curbing web-based journalism and silencing online reporting.

For example, on November 12, 2015 in Thailand, Tungkum Ltd., a Thai mining firm filed an initial complaint against several journalists from Thai PBS, the local public television channel, about a citizen-journalist news clip showing a youth camp involved in raising awareness of environmental issues in Wang Sa Phung District, Loei Province[xxii]. The firm filed the complaint referring to Section 326 of Thailand’s criminal code on public defamation[xxiii]. According to Fortify Rights, during 2010-2018, Tungkum Ltd. has brought at least 19 other criminal and civil lawsuits against 33 Loei residents, including members of the Khon Rak Ban Kerd Group (KRBKG), a community-based environmental organization actively engaged in protesting local gold mining operations[xxiv].

This legal harassment does not just target local journalists but foreign journalist as well. In a case from Indonesia last year, Philip Jacobson, an editor for the non-profit U.S.-based conservation and environmental science platform Mongabay was detained on December 17, 2019 then later arrested on January 21, 2020 by Indonesia’s immigration authorities alleging that he violated the conditions of his visa[xxv].  Jacobson has previously written articles for Mongabay about the environmental destruction caused by one of Indonesia’s largest paper producers in Borneo, and often criticized Indonesian president Joko Widodo on his track record on environmental issues[xxvi].

Would a Press Council have worked to support or defend the journalists in these above cases? The answer is not yet totally clear since in those countries with a Press Council, their role in these cases of harassment has varied from country to country.  In general, the power of the Press Council is related to media ethics and their own code of conduct, so they are unable to interfere with legal proceeding when court cases are brought against reporters. The role of the Press Council seems mainly to raise awareness about the cases and pressure their government to uphold principles of press freedom, a role which could be amplified cross the region by an active network of Regional Press Councils. A Press Councils Network could also help to consolidate regional advocacy strategies in pressuring individual governments to ensure press freedom in their respective countries.

Environmental Journalism for Enhanced Transparency and Accountability

In Southeast Asia as elsewhere, a number of so-called development projects can result in adverse impacts on the environment and local economies. Journalists play an important role in raising public awareness about the socio-environmental impact of these projects. Along with Civil Society Organisations (CSO) and others, reporters help with transparency and accountability in public sector projects undertaken by the government and also private sector investments. Press freedom is therefore an essential pillar for achieving sustainable development in the region.

In December 2018, Center for Social Development Studies (CSDS) organized a Policy Forum on Resource Politics and the Public Sphere in Southeast Asia: Deliberation, Accountability and Alternatives, which addressed the challenge of the shrinking public sphere in the region, including the media. The event highlighted the role of public spaces, mass media, and social media in protecting the local commons and community livelihoods, and therefore showing the importance of environmental reporting as the pillar of sustainable development[xxvii]. From the discussion on the event, it is apparent that journalists can help further the message of sustainable development by writing compelling stories and help educating the public in the process.

One example of the role of journalism in sustainable development is the environmental reporting on topics around the Mekong River, where journalists are working together to raise awareness about the dangers to the Mekong River Basin ecosystems and the impacts of development projects like hydropower infrastructure on livelihoods and health[xxviii]. Formed in September 2014, the Mekong Matters Journalism Network helped to connect and train journalists in the Lower Mekong and they have produced numerous stories covering environmental issues such as drought, coal plants and hydropower[xxix].

This kind of positive initiative would be useful if replicated in other places in the region, and this is where a Regional Press Councils Network could play a valuable role in providing a platform for journalists in the region to exchange information, not only about news and stories but also about best practices and initiatives that could help maximize their role in educating the public especially in regard to environmental issues.

Utilizing the Existing Media Networks

One example of an existing Regional Press Councils Network is the Alliance of Independent Press Councils in Europe (AIPCE), which is a loose-knit network of European Press Councils for both press and broadcast media[xxx]. The network regularly organized annual conferences where it provides a forum for media, Press Councils and other international organizations to discuss topics on journalistic ethics and to exchange ideas, experiences and information. The network has been seen as a useful platform to learn from each other and discuss the common challenges and sharing advice on how to keep the Press Council in each country independent and financially sustainable[xxxi].

In Southeast Asia, Southeast Asian Press Councils Network (SEAPC-Net) was established in September 2019 with the Indonesia Press Council, Myanmar Press Council, Timor-Leste Press Council and the National Press Council of Thailand as the founding members through the Bangkok Declaration[xxxii]. In the declaration, they mentioned the need for regional co-operation between the Press Councils and recognized the similarities of the challenges in Southeast Asia in terms of press freedom.  One of the activities they did together in 2020 was issuing a joint statement on May 6 about combating COVID-19, where the network reminded the press to always comply with the basic principles in the journalists’ code of ethics as well as to adhere to the health and safety protocols when reporting on COVID-19 cases[xxxiii]. On December 11 last year, they also held their annual general meeting where they set plans for 2021, which includes expanding the network and organizing seminars related to promoting freedom and ethics of the press in the region[xxxiv].

Apart from coordinating their efforts in tackling various journalism and ethics issues in the region, another thing that could be expected from the work of a Southeast Asia Press Councils Network is for them to be working together with existing journalists in other countries in the region who still do not have an official Press Council. The Press Councils Network could help those countries to establish one by advocating its importance to the governments, as well as sharing the best practices they already have in their own countries.

In terms of protection of journalists especially those who are covering on sensitive topics like illegal logging, mining and wildlife trade, the Press Councils Network could make a joint effort in raising awareness of this issue, highlighting how instead of looking at environment journalists as a threat, they should be seen as valuable allies in achieving goals on sustainable development, and also ensure that there is better accountability in managing development projects both by state and the private sector. The journalists can be better afforded protection if governments are serious about the threats faced by reporters who need to deal with actual physical harm just for doing their duty as reporters. It also can help if governments do not always try to use harsh laws to clamp down on press reporters. Regional governments therefore should take adequate steps to ensure the protection of the environment journalists and help them to conduct their duties by providing a safe working space.

Acknowledgment

The author would like to thank Rajesh Daniel and Carl Middleton for their helpful comments and editorial review of this article.

———-

* Researcher, Center of Excellence in Resource Politics for Social Development, Center for Social Development Studies, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University

[i] See also: Hostile Climate For Environmental Journalist (RSF, 2015), 2020 World Press Freedom Index: “Entering A Decisive Decade For Journalism, Exacerbated By Coronavirus” (RSF, 2020), A Leaderless Struggle For Democracy (Freedom House, 2020).

[ii] Juliette Garside and Jonathan Watts, 'Environment Reporters Facing Harassment And Murder, Study Finds' (the Guardian, 2019).

[iii] Reporters Without Borders, 'Hostile Climate For Environmental Journalist' (2015).

[iv] Alliance Of Independent Press Councils Of Europe (AIPCE), ‘About' (Presscouncils.eu, 2015).

[v] 'Role Of A Press Council In Promoting Responsible Journalism' (Unesco.org, 2013).

[vi] Southeast Asian Press Councils Network, 'Bangkok Declaration' (2018).

[vii] '2020 World Press Freedom Index: “Entering A Decisive Decade For Journalism, Exacerbated By Coronavirus”' (RSF, 2020).

[viii] 'A Leaderless Struggle For Democracy' (Freedom House, 2020).

[ix] ‘Charter of the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN Charter)’ (asean.org, 2007).

[x] '2020 World Press Freedom Index | Reporters Without Borders' (RSF, 2020).

[xi] 'Countries And Territories' (Freedom House, 2020).

[xii] ‘Defending The Philippines' (Global Witness, 2019).

[xiii] 'The Murder Of Environmental Protection Advocates Must Outrage Us All' (The Manila Times, 2017).

[xiv] The Aktionsbündnis Menschenrechte – Philippinen, 'Human Rights In The Philippines Under Duterte' (2019).

[xv]   'Cambodian Journalist Found Dead In His Own Car' (Committee to Protect Journalists, 2012).

[xvi]   ‘A Bad Year For Journalism' (The Cambodia Daily, 2018).

[xvii] Maung Zaw, 'Police Suspect Murder After Eleven Media Reporter Found Dead' (The Myanmar Times, 2016).

[xviii] Kyaw Ko Ko, 'Mandalay Journalist Threatened After Reporting On Illegal Logging' (The Myanmar Times, 2016).

[xix] 'Indonesian Journalists Critical Of Illegal Palm Plantation Found Dead' (EcoWatch, 2019).

[xx] Basten Gokkon, 'Palm Owner Charged With Ordering Murder Of Two Journalists In Indonesia' (Mongabay Environmental News, 2019).

[xxi]  'Cambodian Activist Killed While Helping Journalists' (Committee to Protect Journalists, 2012).

[xxii] 'Thailand: Dismiss Criminal-Defamation Charges Against Thai PBS And Journalists - Fortify Rights' (Fortify Rights, 2018).

[xxiii] 'Tung Kham Company Sued Youth Journalist And Thai PBS' (Freedom.ilaw.or.th).

[xxiv] 'Thailand: Uphold Decision To Dismiss Criminal-Defamation Complaint Against Thai PBS And Journalists - Fortify Rights' (Fortify Rights, 2018).

[xxv] Richard C. Paddock, 'American Journalist Is Arrested In Indonesia Over Visa Issue' (Nytimes.com, 2020).

[xxvi]   Amy Gunia, 'Indonesia Arrests American Journalist Over Alleged Visa Issue' (Time, 2020).

[xxvii]   CSDS Communications, 'EVENT [REPORT]: Policy Forum On Resource Politics And The Public Sphere In Southeast Asia: Deliberation, Accountability And Alternatives [Bangkok, 13 December 2018] — Center For Social Development Studies' (CSDS, 2018).

[xxviii] 'Mekong Matters Journalism Network' (Earth Journalism Network).

[xxix] ‘Environmental Journalists Net Stories In The Mekong | Internews' (Internews.org, 2017).

[xxx] 'Alliance Of Independent Press Councils Of Europe' (Ethical Journalism Network).

[xxxi] 'European Press Councils Reaffirm Central Role Of Self-Regulation In Maintaining The Quality Of Journalism' (UNESCO, 2017).

[xxxii] Southeast Asian Press Councils Network, 'Bangkok Declaration' (2018).

[xxxiii] 'Joint Statement : SEAPC-Net Solidarity In Combating The Pandemic Coronavirus (COVID-19)' (Presscouncil.or.th, 2020).

[xxxiv] ‘ปธ. สภาการสื่อมวลชนฯ ประชุมสามัญประจำปี SEAPC-Net’ (Presscouncil.or.th, 2020).

ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: นอกเหนือจากการแบ่งปันข้อมูลน้ำร่วมกันแล้ว แม่น้ำหลานซาง-แม่โขง ยังต้องการธรรมาภิบาลน้ำที่รับผิดชอบ

โดย ผศ.ดร.คาร์ล มิดเดิลตัน[1]

[English version available here]

วิวแม่น้ำโขงที่มองจากเวียงจันทร์ ประเทศลาว (เครดิต: ภาพถ่ายจาก HEINRICH-BÖLL-STIFTUNG SOUTHEAT ASIA)

ในปี 2562 และอีกครั้งในปี 2563 แม่น้ำโขงหรือรู้จักในชื่อแม่น้ำหลานซางที่ตั้งอยู่ในประเทศจีน ได้ประสบกับปัญหาการไหลของกระแสน้ำที่ลดต่ำลง สิ่งนี้ได้สร้างความยากลำบากให้กับผู้คนนับล้านที่อาศัยอยู่ในบริเวณแม่น้ำดังกล่าว

เกิดการถกเถียงในระดับภูมิภาคอย่างเอาจริงเอาจังและแบ่งออกเป็นหลายฝักหลายฝ่ายเกี่ยวกับการลดลงของประแสน้ำอันเกิดจากความแห้งแล้งหรือผลกระทบจากการก่อสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ที่ดำเนินการอย่างต่อเนื่องตลอดทั่วทั้งลุ่มน้ำตั้งแต่ปี พ.ศ. 2533 เป็นต้นมา สิ่งนี้ได้ส่งผลให้มีการเฝ้าติดตามและสนใจเป็นอย่างมากในการก่อสร้างเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำทั้ง 11 แห่ง ที่ตั้งอยู่บนลุ่มแม่น้ำสายหลักในประเทศจีนเนื่องจากขาดความโปร่งใสในการดำเนินงานก่อสร้างของโครงการเขื่อนและปริมาณการกักเก็บน้ำในอ่างเก็บน้ำ

ในเดือนเมษายน 2563 องค์กรที่ปรึกษาด้านการวิจัยที่ชื่อว่า อายออนเอิร์ธ (Eyes on the Earth) ได้ทำการเผยแพร่แบบจำลองกระแสน้ำตามธรรมชาติ (ก่อนที่จะมีการสร้างเขื่อน) ของแม่น้ำหลานซาง เพื่อคาดการณ์ผลกระทบของเขื่อนที่ตั้งอยู่ปลายน้ำในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทย เนื่องจากไม่มีการตรวจสอบอย่างจริงจังในทรัพยากรสาธารณะอันเป็นที่ตั้งของสถานีวัดน้ำในประเทศจีน แบบจำลองทางสถิติ (Statistical Model) ได้ใช้ข้อมูลดาวเทียมเพื่อสร้าง “ดัชนีความเปียกชื้น” เพื่อคาดการณ์ปริมาณน้ำในอ่างกักเก็บน้ำและหลังจากนั้นจะนำผลที่ได้นี้ไปเชื่อมโยงกับการตรวจวัดระดับน้ำรายเดือนที่สถานีวัดน้ำใน อ.เชียงแสน ประเทศไทย โดยรวมแล้วการศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าตั้งแต่มีการก่อสร้างเขื่อนในแม่น้ำหลานซางที่ได้รับมอบอำนาจหน้าที่ให้ดำเนินการก่อสร้างในช่วงต้นปี 2533 ซึ่งระดับน้ำมีการลดระดับลงในช่วงฤดูฝนและเพิ่มสูงขึ้นในช่วงฤดูแล้ง การผิดปกติเพิ่มมากขึ้นและเกิดความผันผวนอย่างรวดเร็วในระดับน้ำทั้งในฤดูแล้งและฤดูฝน การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ปรากฏชัดตั้งแต่ปี 2555 เมื่อเขื่อนนัวจาตู้ (Nouzhadu) ที่มีกำลังการผลิตกระไฟฟ้าขนาด 5,850 เมกะวัตต์ เริ่มเติมน้ำเข้าไปในอ่างเก็บน้ำนั่นจึงทำให้เห็นว่าอ่างเก็บน้ำแห่งนี้มีปริมาณขนาดใหญ่กว่าทั้ง 4 เขื่อนที่สร้างขึ้นมาก่อนหน้านี้รวมกันเสียอีก

ในขณะที่ข้อสรุป (ความคิดเห็น) ต่างๆ เหล่านี้ได้มาจากการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่ดำเนินการมาก่อนหน้านี้ รายงานที่จัดทำรายงาน นว่าEำเนินการมาก่อนหน้านี้ ทยาี่จะโดย Eyes on the Earth ได้รับความสนใจจากสื่อเป็นอย่างมากทั้งในระดับภูมิภาคและระดับนานาชาติเนื่องจากกลุ่มภาคประชาสังคมหลายกลุ่มรวมทั้งตัวแทนของรัฐบาลสหรัฐอเมริกาอ้างว่ามีหลักฐานชิ้นสำคัญที่บ่งชี้ว่ารัฐบาลจีนจะต้องแสดงความรับผิดชอบต่อปัญหาความรุนแรงจากภัยแล้งในช่วงระหว่างปี พ.ศ.2562 – 2563 อันเนื่องมาจากการ “ปิดก๊อก” หรือ กักตุนน้ำ” เพื่อเก็บไว้ใช้ของประเทศจีน ถ้อยแถลงการณ์เหล่านี้ได้นำไปสู่การโต้แย้งจากนักการทูตและนักวิจัยของจีนเป็นจำนวนมาก

การกล่าวอ้างที่สำคัญดังกล่าวนำไปสู่การตรวจสอบรายงานของ Eyes on Earth อย่างละเอียดถี่ถ้วน ได้แก่คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (The Mekong River Commission: MRC) ออสเตรเลีย-ความร่วมมือแม่น้ำโขงเพื่อทรัพยากรสิ่งแวดล้อมและระบบพลังงาน (The Australia – Mekong Partnership for Environmental Resource and Energy Systems: AMPERES) และนักวิชาการที่ตั้งข้อสังเกตุถึงข้อจำกัดบางอย่าง เช่น ในรายงานได้แสดงให้เห็นถึงผลลัพธ์ของระดับน้ำแต่ไม่สามารถพิจารณาได้ว่าสิ่งนี้นั้นเทียบเท่ากับปริมาณน้ำ ไม่ได้บ่งบอกว่าจีนสามารถกักเก็บน้ำได้ทั้งหมดในช่วงฤดูฝน ด้วยเหตุนี้ ความสามารถในการยั้บยั้งการไหลของน้ำในแม่น้ำอย่างเต็มกำลังเป็นสาเหตุให้เกิดความแห้งแล้งในพื้นที่บริเวณปลายน้ำ และจะดีมากยิ่งขึ้นกว่าหากการศึกษาครั้งนี้ได้รับการทบทวนและตรวจสอบก่อนที่จะมีการเผยแพร่สู่สาธารณะ ยิ่งไปกว่านั้น นักวิจัยจาก AMPERES ได้กล่าวว่าการนำเสนอรายงานของ Eyes on Earth ในการอภิปรายสาธารณะบ่อยครั้งมักจะเกินกว่าการค้นพบที่แท้จริง ในเดือนกรกฎาคม 2563 นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยชิงหฺวา (Tsinghua University) ซึ่งเป็นสถาบันวิจัยชั้นนำในประเทศจีนได้กล่าวเพิ่มเติมในข้อถกเถียงนี้ด้วยการศึกษาที่ระบุว่าภูมิภาคนี้ประสบปัญหาภัยแล้งอยู่ก่อนแล้ว อีกครั้งหนึ่งที่ AMPERES ได้ตรวจสอบการวิจัยนี้ซึ่งค้นพบว่าจำเป็นที่จะต้องมีการชี้แจงเพิ่มเติมเยอะมากขึ้นและข้อสรุปของการศึกษาเกี่ยวกับประโยชน์ของเขื่อนผลิตไฟฟ้าแบบขั้นบันได (Dam Cascade) ในประเทศจีนเพื่อบรรเทาภาวะภัยแล้งที่พื้นที่ปลายน้ำอาจทำให้เกิดการไขว้เขวได้

โดยรวมแล้วการศึกษาที่มีอยู่โดยทั้งหมดเกี่ยวกับผลกระทบของเขื่อนขั้นบันไดในประเทศจีนที่มีต่อประเทศปลายน้ำในขณะนี้มักอาศัยมักอาศัยข้อมูลที่ไม่สมบูรณ์ครบถ้วนเนื่องจากไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลที่มีอยู่แล้วได้ ยิ่งไปกว่านั้นความแห้งแล้งในปี 2562 และ 2563 ยังเกิดขึ้นในช่วงเวลาที่ภูมิศาสตร์การเมืองทวีความรุนแรงมากขึ้นระหว่างสหรัฐอเมริกาและจีน ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และทั่วโลก ในเดือนกันยายนปี 2563 ความร่วมมือลุ่มน้ำโขง-สหรัฐฯ​ (Mekong-U.S. Partnership: MUSP) ได้เปิดตัวขึ้นซึ่งพยายามที่จะกระชับความสัมพันธ์ระหว่างประเทศปลายน้ำและสหรัฐอเมริกาให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น นั่นจึงทำให้จีนควบคุมทรัพยากรน้ำในลุ่มน้ำตอนบนด้วยความระมัดระวัง กระนั้นการทำให้เป็นการเมืองของงานวิจัยซึ่งมีข้อจำกัดของการศึกษาถูกลดทอนลงและผลลัพธ์ที่เปลี่ยนแปลงไปให้เป็นเรื่องเล่าที่เรียบง่ายนั้นมีความเสี่ยงที่จะทำลายความน่าเชื่อถือของหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่สามารถบอกกล่าวได้ถึงกระบวนการกำกับดูแลน้ำข้ามพรมแดนตลอดจนกระบวนการตัดสินใจ

ในลุ่มน้ำหลานซาง-แม่โขง การกำกับดูแลน้ำข้ามพรมแดนมีความซับซ้อนเนื่องจากผลประโยชน์ที่หลากหลายของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งจากรัฐและไม่ใช่รัฐ​ สถาบันหลักที่สำคัญทั้งสองแห่งที่วางกรอบโครงสร้างเพื่อการกำกับดูแลน้ำข้ามแดนที่มีระหว่างรัฐต่อรัฐ (State-to-State) ได้แก่ คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (The Mekong River Commission: MRC) และ กรอบความร่วมมือแม่โขง-หลานซาง (Mekong – Lancang Cooperation: MLC) เกี่ยวกับสาเหตุของกระแสน้ำไหลช้าและภัยแล้งในปี 2562 เดือนธันวาคม 2562  LMC และ MRC มุ่งมั่นที่จะทำการศึกษาวิจัยร่วมกันว่าสถานภาพของการศึกษานี้จะไม่ได้ถูกประกาศต่อสาธารณะ คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง เป็นองค์กรตามสนธิสัญญาที่ก่อตั้งขึ้นในปี 2538 ระหว่างกัมพูชา ลาว ไทยและเวียดนาม กับ จีนและเมียนมา ในฐานะคู่เจรจา กรอบความร่วมมือแม่โขง-หลานซาง เปิดตัวขึ้นครั้งแรกในเดือนมีนาคม 2559 และรวมทั้ง 6 ประเทศของกลุ่มลุ่มแม่น้ำหลานซาง-แม่โขง โดยจีนมีบทบาทสำคัญในฐานะประธานร่วมและนักลงทุน และการจัดการทรัพยากรน้ำเป็น 1 ใน 5 ประเด็นสำคัญที่จะต้องดำเนินการ ในเวลาเดียวกัน MRC และ LMC ได้ร่วมมือและแข่งขันกันในการมีอำนาจหน้าที่ บทบาท และการมีอิทธิพลในลุ่มแม่น้ำโขง - หลานซาง

ในช่วงตลอด 2 – 3 ปีที่ผ่านมา การเรียกร้องอันยาวนานจากประเทศท้ายน้ำ ภาคประชาสังคมและชุมชนที่มีต่อจีนเพื่อการแบ่งปันข้อมูลน้ำทวีความรุนแรงมากขึ้น ตั้งแต่ปี 2539 เป็นต้นมา จีนได้มีการแบ่งปันข้อมูลเฉพาะข้อมูลฤดูฝน (มิถุนายน – ตุลาคม) และบางครั้งบางคราวจะมีการให้ข้อมูลฤดูแล้ในช่วงเวลา ‘ฉุกเฉิน’ ตามที่นักวิชาการ สจวร์ต บิบา (Stuart Biba) กล่าวว่ามันเป็นมาตราการเฉพาะกิจเพื่อลดการวิพากษ์วิจารณ์​ ยิ่งไปกว่านั้น ข้อมูลที่ปล่อยออกมายังไม่สมบูรณ์เพียงพอที่จะสรุปได้อย่างชัดเจนถึงบทบาทของเขื่อนต้นน้ำที่มีบทบาทในการไหลของน้ำในแม่น้ำ ในบริบทของการวิพากษ์วิจารณ์ที่รุนแรงในช่วงปี 2563 ที่กล่าวถึงเมื่อตอนต้น ในวันที่ 22 ตุลาคม 2563 MRC ได้ประกาศว่าจีนได้ทำข้อตกลงที่จะแบ่งปันข้อมูลตลอดทั้งปี จำนวน 2 ครั้งต่อวัน สำหรับปริมาณน้ำฝนและระดับแม่น้ำจากสถานีวัดน้ำทั้ง 2 แห่งที่ตั้งอยู่ในเมืองม่านวาน (Manwan) และ จิงหง (Jinghong)

การเตรียมการใหม่สำหรับการแบ่งปันข้อมูลน้ำแบบรัฐต่อรัฐถือเป็นความก้าวหน้าที่สำคัญ รวมถึงการที่จีนได้เพิ่มความร่วมมือยิ่งขึ้นกับคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง ในการแบ่งปันข้อมูลมากกว่าการยืนกรานที่แบ่งปันข้อมูลผ่านกรอบความร่วมมือแม่โขง-หลานซาง อย่างไรก็ตาม ในแง่ของการแบ่งปันข้อมูลน้ำยังมีอีกมากที่ต้องทำเพื่อทำความเข้าใจสถานการณ์พื้นที่ต้นน้ำในประเทศจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งจำนวนสถานีตรวจวัดน้ำที่สามารถขยายให้ครอบคลุมเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำทั้งหมด 11 แห่ง ที่เปิดดำเนินการอยู่ในขณะนี้ และเพื่อการรวบรวมข้อมูลระดับน้ำทั้งพื้นที่ต้นน้ำและปลายน้ำ การไหลออกของอ่างเก็บน้ำแต่ละเขื่อนตลอดจนกำหนดการดำเนินการ นอกจากนี้ยังอาจรวมถึงข้อมูลน้ำในแม่น้ำสาขาซึ่งรวบรวมไว้อย่างครอบคลุม ในขณะที่การแบ่งปันชุดข้อมูลในอดีตสามารถช่วยสร้างเงื่อนไขก่อนหน้านี้ในลุ่มน้ำได้

อย่างไรก็ตาม สิ่งสำคัญคือต้องตระหนักว่ามีช่องว่างข้อมูลอื่นๆ อีกมากมายที่ต้องได้รับการแก้ไขในอ่างเก็บน้ำด้านล่าง ยกตัวอย่างเช่น จำเป็นที่จะต้องมีข้อมูลน้ำที่สมบูรณ์มากขึ้นเกี่ยวกับการดำเนินงานของโครงการสร้างเขื่อนในแม่น้ำสาขาที่มีผลต่อสภาวะน้ำท่วมและภัยแล้งทั้งในพื้นที่และสะสมตลอดทั้งลุ่มน้ำ สิ่งนี้ไม่ได้หมายถึงแต่เขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำเพียงเท่านั้นแต่ยังรวมถึงแผนการชลประทานขนาดใหญ่ที่เพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ ยังมีความจำเป็นต้องมีการเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะเกี่ยวกับผลกระทบของมาตราการบรรเทาความเสียหายที่เขื่อนไชยะบุรีที่เพิ่งสร้างเสร็จเมื่อเร็วๆนี้บนแม่น้ำสายหลักทางตอนเหนือของลาว เป็นสิ่งที่จำเป็น รวมทั้งการอพยพย้ายถิ่นของปลาและการเดินทางของตะกอน มีการริเริ่มโครงการภายใน MRC ตั้งแต่ปลายปี 2562 เพื่อศึกษาผลกระทบเหล่านี้ ในขณะที่องค์กรยังคงทำการรวบรวมข้อมูลอย่างมั่นใจแม้ว่าผลลัพธ์จะยังไม่เปิดเผยต่อสาธารณะก็ตาม การศึกษาเหล่านี้มีความจำเป็นอย่างเร่งด่วนในบริบทของ/และ ก่อนแผนการสำหรับโครงการกระแสหลักต่อไปซึ่งมี 4 โครงการที่กำลังได้รับการเสนออย่างจริงจัง การศึกษาเหล่านี้ยังสามารถช่วยอธิบายการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำที่ผิดปกติในรูปแบบอื่นๆ ที่เพิ่งสังเกตุได้ครั้งแรกในเดือนพฤศจิกายน 2562  และอีกหลายครั้งตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา แม่น้ำโขงได้เปลี่ยนเป็นสีฟ้าน้ำทะเลในพื้นที่ของลาวและไทย ซึ่งโดยปกติแล้วจะเป็นสีน้ำตาลปนโคลน คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง ระบุว่าการสีที่เปลี่ยนนี้เกิดขึ้นจากการลดลงของปริมาณตะกอนและการเติบโตของสาหร่ายเนื่องจากการไหลของน้ำในแม่น้ำไหลต่ำ เป็นไปได้อย่างแน่นอนว่าการไหลของแม่น้ำในระดับต่ำและการเปลี่ยนแปลงของตะกอนจะเชื่อมต่อกับเขื่อนที่เพิ่งสร้างขึ้นมา

เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน ปีนี้ คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง ได้ประกาศปรับปรุงเว็ปไซต์และ “ศูนย์รวมข้อมูล(Data Portal)” โดยมีเป้าหมายที่ระบุไว้คือ " (การ) ส่งเสริมความโปร่งใส เพิ่มการเข้าถึงข้อมูลและความรู้ที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำโขง" ตามข่าวประชาสัมพันธ์ของ คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงศูนย์รวมข้อมูลมีสิ่งพิมพ์มากกว่า 1,000 รายการโดย MRC เองและมากกว่า 10,000 ชุดข้อมูลเกี่ยวกับข้อมูลอนุกรมเวลาทางอุตุนิยมวิทยาทั้งในปัจจุบันและในอดีต แผนที่เชิงพื้นที่ แผนที่ ภาพถ่ายและชุดข้อมูลภาค ความพร้อมใช้งานของข้อมูลนี้จะเป็นทรัพยากรที่มีค่าสำหรับนักวิจัย รวมทั้งคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงก็เช่นกัน ในกลยุทธ์การสนับสนุนศูนย์รวมข้อมูลเน้นความสำคัญของข้อมูลดิบและการวิเคราะห์ผ่านการสร้างแบบจำลองและการพยากรณ์

ถึงกระนั้น ยังมีขั้นตอนสุดท้ายที่สำคัญที่จะต้องดำเนินการนั่นคือ การเชื่อมโยงความพร้อมใช้งานของข้อมูลน้ำที่ครอบคลุมมากขึ้นซึ่งสามารถเพิ่มความโปร่งใสในการปรับปรุงการกำกับดูแลน้ำข้ามแดนที่มีส่วนร่วมและรับผิดชอบต่อชุมชนที่อาศัยอยู่บนฝั่งแม่น้ำ ภาคประชาสังคมและสาธารณชนในวงกว้าง สิ่งนี้นำไปประยุกต์ใช้ในลุ่มน้ำตอนล่าง ยกตัวอย่างเช่น การปรึกษาหารืออย่างต่อเนื่องเกี่ยวกับเขื่อนหลักที่เสนอและเกี่ยวข้องกับการประกาศของจีนที่จะเพิ่มการแบ่งปันข้อมูลที่ยังไม่ได้เชื่อมโยงอย่างชัดเจนกับความมุ่งมั่นที่จะปรับปรุงความรับผิดชอบของโรงไฟฟ้าพลังน้ำแบบขั้นบันไดในแม่น้ำหลานซางไปยังประเทศปลายน้ำและชุมชนที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำ

สิ่งสำคัญคือต้องตระหนักว่าประเภทของความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่คิดค้นโดยคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงและนักวิจัยทางวิทยาศาสตร์เป็นเพียงรูปแบบเดียวของความรู้ที่จำเป็นสำหรับการพัฒนาที่ครอบคลุมและยั่งยืน การตั้งอยู่บนความรู้ของชุมชน เช่น งานวิจัย “ไทบ้าน” ซึ่งเป็นงานวิจัยที่นำโดยชุมชนตลอดจนรูปแบบความรู้ทางการเมืองและการปฏิบัติทุกเรื่องเพื่อให้ความรู้สามารถ “นำไปปฏิบัติได้” การเติบโตล่าสุดของ “การร่วมผลิตความรู้” หรือ “การวิจัยแบบสหวิทยาการ” สะท้อนให้เห็นถึงการยอมรับถึงการตัดเชื่อมต่อระหว่างความรู้ทางวิทยาศาสตร์ก่อนหน้าและผลกระทบต่อการกำกับดูแลสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้น การเรียกร้องให้มีการยอมรับมากขึ้นถึงความชอบธรรม คุณค่า จุดแข็งและข้อจำกัดของการผลิตความรู้ที่กว้างขึ้นและเพื่อความรับผิดชอบร่วมกัน ในบริบทของการข้ามพรมแดนแม่น้ำหลานซาง-แม่โขง สิ่งสำคัญคือ ผู้ที่ผลิตองค์ความรู้ที่หลากหลายต้องเป็นเครือข่าย มีการติดต่อสื่อสารและการปรึกษาหารือข้ามพรมแดน

การตั้งอยู่บนหลักการของการแบ่งปันความรู้และการสร้างสรรค์ร่วมกัน มีความจำเป็นที่จะต้องมีระบอบการปกครองที่อิงกฎเกณฑ์ที่ชัดเจนและเป็นสถาบันสำหรับลุ่มน้ำหลานซาง – แม่โขง ทั้งหมดซึ่งอยู่บนพื้นฐานของการสนทนาที่มีความหมาย ความสัมพันธ์และความไว้วางใจระหว่างรัฐกับชุมชนและภาคประชาสังคม อนุสัญญา Watercourses ของสหประชาชาติระบุหลักการและแนวปฏิบัติที่ดีสำหรับสิ่งนี้ รวมถึงวิธีการจัดการความซับซ้อนของความรู้และความไม่แน่นอนที่เกี่ยวข้องกับหลักการ “ห้ามทำให้เกิดอันตราย” และ “ข้อควรระวัง” โดยมุ่งเน้นไปที่การกำหนดแนวทางตามกฎเกณฑ์ในระดับประเทศและระดับข้ามแดนอันเป็นกลไกสำคัญที่ทำให้เกิดความรับผิดชอบและยังอยู่ในวิสัยทัศน์ที่เป็นทางเลือกสำหรับลุ่มแม่น้ำโขง-หลานซางที่จะสามารถสำรวจและพิจารณาอย่างจริงจังอีกด้วย

———

[1] ผู้อำนวยการศูนย์เชี่ยวชาญการเมืองเพื่อการพัฒนาสังคม ศูนย์ศึกษาการพัฒนาสังคม คณะรัฐศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย Email: Carl.Chulalongkorn@gmail.com

บทความนี้เผยแพร่ครั้งแรกบนเว็บไซต์ Heinrich-Böll-Stiftung Southeast Asia เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน 2020 สามารถเข้าไปดูได้ที่ลิงค์ (link) นี้

CRITICAL NATURE: Beyond Water Data Sharing, Mekong-Lancang River Needs Accountable Water Governance

by Carl Middleton*

[Thai version available here]

The Mekong River seen from Vientiane, Laos (picture from Heinrich-Böll-Stiftung Southeast Asia).

In 2019, and again in 2020, the Mekong River – known as the Lancang River in China - has experienced low flows that has caused hardship for millions of people whose livelihoods depend on it.

An intense and often divisive regional debate has ensued about whether low flows are due to drought or the operation of large dams that have been progressively built across the basin since the early 1990s. Particular attention has been paid to the cascade of eleven hydropower dams on the mainstream in China, given the lack of transparency over the projects’ operation and reservoir water storage status.

In April 2020, the research consultancy Eyes on the Earth published a model of the natural (pre-dam) flow of the Lancang River to then predict the impact of the dams downstream in Northern Thailand. Given the absence of actual measurements in the public domain from gauging stations in China, the statistical model used satellite data to create a ‘wetness index’ to estimate the amount of water in the catchment, and then related this to monthly measurements of water levels at the gauging station in Chiang Saen in Northern Thailand. Overall, the study showed how since dams in the Lancang cascade began to be commissioned in the early 1990s there had been a decrease in wet season river levels and an increase in dry season levels, and more irregular and rapid fluctuations in water levels in both wet and dry seasons. These changes became especially pronounced since 2012 when the 5,850 MW Nouzhadu dam began reservoir filling, given that its reservoir is considerably larger than the preceding four projects combined.

While these conclusions have also been reached by previous scientific studies, the Eyes on Earth report gained significant media attention in regional and international outlets, as it was drawn upon by several civil society groups as well as representatives of the US Government to claim that it evidenced that China was responsible for the severity of the 2019-2020 drought and had “turned off the tap” or was “hoarding water”. These statements led in turn to rebuttals from China’s diplomats and researchers.

Such significant claims led to careful scrutiny of the Eyes on Earth report, including by the Mekong River Commission, AMPERES, and academics, that flagged some limitations including that: the report provides results in terms of water level, but this cannot be considered equivalent to water volumes; it didn’t demonstrate that China could store all of the water in the rainy season, hence being capable of fully withholding the river’s flow causing drought in the downstream; and it would have been better if the study had been peer reviewed before publication. Moreover, researchers at AMPERES concluded that the representation of the Eyes on Earth report in the public debate often went beyond its actual findings. In July 2020, researchers from Tsinghua University, a lead research institution in China, added to the debate with a study that argued the region had been experiencing drought. Again, AMPERES reviewing the study found that it too required further clarification and that the study’s conclusions on the benefits of the dam cascade in China to alleviate downstream drought conditions were potentially misleading.  

Overall, all existing studies on the impacts of China’s dam cascade on downstream countries are currently based on incomplete data due to a lack of access to already existing data. Moreover, the 2019 and 2020 droughts have occurred at a time of intensified geopolitics between the US and China in Southeast Asia and globally. In September 2020, the Mekong US Partnership was launched that has sought to deepen the relationship between downstream countries and the United States, and that has viewed China’s control of water resources in the upper basin with concern. Yet, the politicization of research – where the limitations of studies are downplayed and the results transformed into simplified narratives – risks undermining the credibility of scientific evidence that could inform processes of transboundary water governance and decision making.

In the Mekong-Lancang basin, transboundary water governance is complex given the diverse range of state and non-state actors’ interests. Two key intergovernmental institutions that structure state-to-state transboundary water governance are the Mekong River Commission (MRC) and the Lancang-Mekong Cooperation (LMC). The MRC is a treaty-based organization founded in 1995 between Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam, with China and Myanmar as dialogue partners. The LMC was launched in March 2016 and includes all six states of the Mekong-Lancang basin, with a key role of China as co-chair and financier, and with water resources management as one of five priority areas. The MRC and LMC simultaneously cooperate and contest over their mandate, role and influence in the Mekong- Lancang River basin. Regarding the causes of the 2019 low flows and drought, in December 2019 the LMC and MRC committed to a joint study although the status of this study is not publicly announced.

Over the past couple of years, longstanding calls from downstream states, civil society and communities towards China for water data sharing have intensified. Since 1996, China had only shared rainy season data (from June to October), and occasionally dry season data at times ‘of emergency’ that according to the academic Stuart Biba was an ad hoc measure to deescalate criticism. Moreover, released data was not complete enough to conclusively determine the role that upstream dams had played in low river flows. In the context of the intense criticism during 2020 discussed above, on 22 October 2020 the MRC announced that China had agreed to share all-year around data twice per day for rainfall and river level from two monitoring stations at Manwan and Jinghong.

The new arrangement for state-to-state water data sharing is an important breakthrough, including given that China has deepened its cooperation with the MRC to share data rather than insist on sharing data via the LMC. However, in terms of water data sharing there is more to be done to understand the situation upstream in China. In particular, the number of monitoring stations could be expanded to cover all eleven hydropower dams now in operation and to include data on upstream and downstream water levels and flows for each dam’s reservoir as well as its operation schedule. It could also include tributary river water data, which is already extensively collected, while sharing historical data sets could help establish previous conditions in the basin.

Yet, it is important to recognize that there are numerous other data gaps that need to be addressed in the lower basin. For example, more complete water data on the operation of tributary projects is needed that influence flood and drought conditions both locally and cumulatively throughout the entire basin. This includes not only hydropower dams, but also a growing number of large irrigation schemes. The public release of data on the impact of mitigation measures at the recently completed Xayaburi Dam on the river’s mainstream in Northern Laos is also needed, including on migratory fish and sediment transportation. A project has been initiated within the MRC since late 2019 to study these impacts, while the company also certainly collects data, although results are not yet publicly available. These studies are urgently needed in the context of – and before - plans for further mainstream projects, four of which are currently being actively proposed. These studies could also help explain other unusual river changes recently observed given that first in November 2019, and several times since, the Mekong River has turned aqua-marine blue in areas of Laos and Thailand where usually it is a muddy brown. The MRC has stated that the color change is due to the drop in sediment load and subsequent algae growth due to low river flows. It is certainly possible that low river flows and sediment changes connect to the dams recently constructed.

On 13 November this year, the MRC announced its revamped website and ‘data portal’, with the stated goal of “promot[ing] transparency and increase[ing] access to Mekong related information and knowledge.” According to the MRC’s press release the data portal contains more than 1,000 publications by the MRC, and more than 10,000 datasets on current and historical hydrometeorological and climate time-series data, spatial maps, atlases, photographs, and sector datasets. The availability of this data will be a valuable resource for researchers. The MRC too in its underpinning strategy for the data portal emphasizes the importance of raw data and its analysis through modeling and forecasting.

Yet, there is a crucial final step to make, which is connecting more comprehensive water data availability that can increase transparency to improved transboundary water governance that is participatory and accountable to riparian communities, civil society and the wider public. This applies in the lower basin, for example within the ongoing consultations on proposed mainstream dams, and also in relation to China’s announcement to increase data sharing that is not yet explicitly connected to a commitment to improved accountability of the Lancang hydropower cascade to downstream countries and riverside communities.

It is important to recognize that the type of scientific knowledge generated by the MRC and scientific researchers is only one form of knowledge necessary for inclusive and sustainable development. Situated community-knowledge such as ‘Thai Bann’ research, civil society-led research, as well as political and practical forms of knowledge, all matter for knowledge to be “actionable”. The recent growth in “co-produced knowledge” or “transdisciplinary research” reflects acknowledges this recognition of the earlier disconnect between scientific knowledge and its impact on improved environmental governance.  It calls for greater recognition of the legitimacy, value, strengths and limitations of a broader range of knowledge production, and for its mutual accountability. In the context of the transboundary Mekong-Lancang River, it is also important that those producing diverse knowledge are networked, communicating and deliberating across borders.

Founded on knowledge sharing and co-creation, there is a need for a clear and institutionalized rules-based regime for the entire Lancang-Mekong basin that is based on meaningful dialogue, reciprocity and trust both between states and with communities and civil society. The UN Watercourses Convention outlines good principles and practices for this, including on how to manage knowledge complexity and related uncertainty drawing on the “do no harm” and “precautionary” principles. Focusing on establishing a rules-based approach at the national and transboundary scale is a vital mechanism through which accountability can occur, and also within which alternative visions for the Mekong-Lancang basin can be explored and seriously considered.

———

*Director, Center of Excellence in Resource Politics for Social Development, Center for Social Development Studies, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University. Email: Carl.Chulalongkorn@gmail.com

This article was originally published on the Heinrich-Böll-Stiftung Southeast Asia website on 27 November 2020 at this link.

CRITICAL NATURE: COVID-19, Health Borders, and the Purity of the Thai Nation

by Jiraporn Laocharoenwong*

[Thai version available here]

Temperature Check at Myanmar/Thai Border (c) Thant Zin Aung / Myanmar Work in Thailand

Even though Thailand was the first country outside of China to record COVID-19 infections, the country has been successful in controlling the disease. Infections reached a peak of about 100-150 per day in March 2020, but dwindled to zero cases in May and has remained there since, with totals of around 3,500 infections and 59 deaths since the start of the pandemic. The EU consequently announced Thailand as no longer a dangerous zone. This makes one wonder how the Thai state is able to control/manage the pandemic.

This article examines the ad-hoc policy and regulation applied by the Thai government in controlling the spread of COVID-19 in the country. Based on document and fieldwork research, it reveals that in order to control spreading of the virus (both from outside and inside the country), the Thai government erected a ‘health border’ to control mobility of the people, as well as set up a governing body, the Center for Resolution for Emergency Resolution COVID-19 under the emergency decree. What is needed to pass this ‘health border’ is a Fit-to-Fly certificate, TM.08 form, health certificate indicating COVID-19 negative test, 14 days state-quarantine for people who return from abroad, while domestic regulation for the Thai people inside the country has involved lockdown and prohibition of interprovincial mobility, which also requires a health certificate and official permission to travel between provinces.  

Paradoxically, at the beginning of the crisis, almost all governments around the world recalled their citizens to return to their motherland, but the Thai government actually blocked their citizens to return home, which led many Thai overseas students to be stuck in transitory countries for several days. It was only later that the Thai government announced this ‘health border’, also requiring Thai citizens to complete a health check before returning (the one who is not fit cannot fly).

Instead of seeing and treating the Thai people as citizens that the state needs to protect, the Thai government categorizes people into two boxes: the infectious and the pure body. I draw my analysis upon a concept of Douglas on Purity and Danger (Douglas, 1966). The establishment of a health border and regulation does not only control the spreading of the virus, it suggests that the ultimate concern of the Thai government is reaching and maintaining zero cases and the purity of its nation. Moreover, the Thai overseas migrants returning from abroad and migrant workers are seen as ‘contaminated  bodies’, considered to be dangerous, and become a subject of control and purification. They have to be in a state or an alternative state quarantine without leaving the hotel room for 14 days before they are fully welcomed back home. This is like a rite de passage where a body has to pass through a purification process in order to be accepted back into the Thai society, similar to the idea of putting a criminal in prison in the hope that prison can convert bad people to be good. During this liminal period, the body is not treated fully as a citizen, but similar to a prisoner.

Health Borders: Temperature check in Mae Sot Border (c) Raweeporn Dokmai

Health Borders

The Thai government’s response to COVID-19 shares similarities with other countries around the world. State, border and health expertise play a strong role during this crisis involving the death and lives of the people, which scholars have analyzed as ‘state of exception’ (Agamben, 2005). During the COVID-19 emergency crisis, especially, there was nothing more important than ‘health’ or ‘bio-security’, which leads to withdrawal of rights and privacy of the citizen (Agamben, 2020). In such a state of exception, the sovereign (the state) has the power to decide which persons' lives are worth saving and which ones are not. However, what COVID-19 policies effectively did to Thai overseas migrants and migrants from neighboring countries is to blur the boundary of ‘citizen’ and ‘other’. Under the name of health and bio-security, everybody is treated as potentially dangerous, simply a body subject to the state of exception where everyone, citizen or non-citizen, needs to pass through a newly erected health border (in addition to the geographical and political border) in order to screen the health of the body before entering into the Kingdom.

Before the COVID-19 pandemic, international travel required a valid passport and visa to cross the national border. Some countries ask you to fill in the form of declaration that you do not bring any prohibited goods or food to their lands, but during the pandemic, the Thai state requires you to declare your healthiness through fit-to fly, COVID-19 test 72 hour in advance, a TM 08 form, and then a mandatory quarantine. It is like crossing double borders, where the health border has even more stringent requirements than the political one.

Unlike common situations in the Southeast Asia region where (land) borders are often porous and permeable (van Schendel and de Maaker, 2014), COVID-19 caused the Thai government to shut all of the immigration/emigration points, and to seal the entire national border, which is around 5,656 km long. This phenomenon has never happened before. The sealed border was a necessary requirement to declare the state of emergency for health reasons, with the goal of reaching zero cases of infections.

The health border for the Thai citizen specifically comprised:

• Fit to Fly/Fit to Travel  certificate, issued by a doctor

• Health certificate indicating COVID-19 negative test

• TM.08 form, application for re-entry permit to return into the Thai Kingdom

• Declaration form for 14 days state quarantine

In order to return to Thailand, the Thai overseas returnees need to contact the Thai embassies at the countries where they stay. They need to follow all the procedures and complete all documents. Everything needed to be organized through the Thai embassies locally including arranging for your (repatriation) flight; it is not possible to book your own flight. Upon return, you will be transported to the allocated hotel that you will stay for another 14 days. However, the Thai overseas migrants are not homogenous. They are students, civil servants, tourists, foreign partners, (undocumented) migrant workers. Not all of them are able to get these documents due to difficult procedures, lacking a legal document, or having other difficulties.

Thai migrant workers from Malaysia express that it was difficult to get the Fit-to-Travel certification (they travel by land), especially for those who cannot speak Malay and English. Some of them indicate that in order to get all these documents, they need to travel from their workplaces, which are close to the Thai border, to Kuala Lumpur, the capital of Malaysia. It costs them a lot of money and time. Many of them decide to illegally cross the border back to Thailand. Moreover, the border has been sealed and the Thai government only allows for 100 returnees per day. Some of them have to wait for more than a week to go back to Thailand.  In the health border, citizenship almost carries no weight, it is all about bio-security and zero cases infection. Fassin emphasizes that it is “the tenets of bio-power to make live becomes a matter of choice over who shall live and what sort of life and how long”. Additionaly, life under bio-power is inequality (Fassin, 2009:53). The case of Thai migrant workers from Malaysia clearly show that under this health border, their return is deferred by the Thai state. Their lives might not be important while their bodies are subject of control with demanding to sacrifice for maintain and controlling the virus.

Purity of the Thai (national) body

Taweesin Visanuyothin, giving brief summaries of COVID-19 situation at Center of COVID-19 Situation Administration (CCSA), Government House of Thailand on April 2, 2020 (c) National Broadcasting Services of Thailand

“Since May 3, the number of new COVID-19 cases reported daily had been in single figures, except for 18 found among quarantined migrants in Songkhla province on May 4”, said Dr. Taweesilp Visanuyothin[1].

The quote clearly shows that Thailand is for the first time free from COVID-19[2] and the body of the Thai nation was cleansed, or purified. The exception in the quote was telling: the migrants who returned from Malaysia and stayed in state quarantine were not considered part of the Thai 'national body', nor did they count as Thai since they were migrants, whose bodies are suspect, having a potential to be infectious. This will contaminate the purity of the Thai national body.

Dr. Taweesilp spoke further:

 "We can relax, but cannot be reckless... Please keep to the new-normal practices. Finally, we may be among the first countries able to end the hardship brought by this disease".

This quote reveals that what the Thai state wants is to claim the credit and recognition from the international community that Thailand is able to deal with this disease and being among the first COVID-19-free countries. However, in order to keep the country free from COVID-19 (which is actually almost impossible to do so) it requires many sacrifices. Apart from the sacrifice of hard-working medical staff, the imposition of lock down measurements obliges people to stay at home. This leads to jobs losses in sectors that depend on people going out, people not able to feed their families, and despair because savings are low and there are debts to pay. The Mental Health Department reports that there are 2551 Thai people committed suicide in early this year. The rate increased by 22 percent compared to last year. The research study from Thai scholar team discloses that among 38 cases that they interviewed attempted to commit suicide were due to lock down, business closure, job losses, and furloughs. Among those 38 cases, there are 28 resulted in death[3].     

The idea of ‘purity body’ of the nation also explicitly resulted in xenophobia and racism for the case of Thai migrants returning from South Korea. The Thai migrant workers, informally called ‘Phee Noi ’ or little ghost since they illegally and discretely stay and work in South Korea, were the first group of Thai migrants who returned. It raised a hot debate in Thai society when social media showed that a female migrant did not do the self-quarantine when she arrived in her hometown in Chiangrai, visiting a restaurant and went shopping. From her case, the Thai society started to pinpoint and blame the return migrants as lacking responsibility to Thai society (as they were also irresponsible for their illegal stay in South Korea which affected other Thai tourists) and that they would be a super spreader, all in spite of the fact that they were treated quite badly by the Thai government. It later turned out that the big spreader of the virus in Thailand is not from them, but the group of upper middle class and Thai celebrities visited the boxing stadium.  

Moreover, the idea of purity penetrates into the provincial level and into individuals' minds. Trang is one of a few provinces that is COVID-19 free according to the report from the Centre for Resolution of Emergency Situation. My friend, a Thai overseas student who returned from the United Kingdom just before the Thai government announced the closing of the border had done his self-quarantine for 14 days in his house in Trang province. During the waiting time, he told me that he worried that he might get an infection and spread disease to his parents, but what made him more anxious is that he would then be the first infection case in Trang province. His name would be announced and put a shame on him. One does not want to be the dangerous body to bring impurity to the land. It similarly reflects what the Thai government thinks of when dealing with COVID-19 being about ‘purity of the Thai national body’.

Temperature Check at Mae Sot Border (Thai side) (c) Raweeporn Dokmai

Migrants, returnees, body politics and liminality

During the unstable time of COVID-19, both the bodies of Thai overseas and other migrants were considered to be dangerous. Regardless of their nationality, whether they are Thai or non-Thai, they must be in quarantine before getting back to live in society. However, migrant workers from neighboring countries are already seen as ‘other’ and not being included in the Thai society. Although they are physically in Thailand, they are generally excluded with no access to full rights as a Thai citizen. COVID-19 affects the body of Thai and other migrants in different and similar ways as  I show in the following:

i. Suspect body and rite de passage

As I illustrated above Thai overseas migrants were required to submit so many documents before returning to Thailand. After arrival, everybody needs to be in a state quarantine for 14 days. Their body is considered to be dangerous as they might carry the virus, therefore they need to be in an isolated place. This is like a rite de passage where they are in liminal stage and they can only be accepted back into society after their bodies are confirmed to be free from the virus. Moreover, the regulation blurs a boundary between being citizen and being migrant (other) by reducing it to be a suspect body. In other words, COVID-19 has temporarily removed rights of the citizen to become bare life (Agamben, 2005). By labelling all bodies coming from abroad as dangerous bodies, the bare body, irrespective of being a Thai citizen or a migrant, becomes a threat to national health security of the whole society. It is this way how the state of exception is operated.

However, the body of Burmese migrant workers, which is considered dangerous, at the same time contains some power. According to Douglas (1966), the body that is in a liminal stage, such as an unborn child in a woman's womb, is powerful since a child which does not yet become a human is a liminal subject whereby the child may inflict the death of the bearer. In the case of the migrant body, they might or might not carry the virus, so their status is unclear. Therefore, their body is dangerous to Thailand in general as they can spread the virus to the Thai citizen. In Singapore, migrant workers community were forgotten by the government and this led to a wide spread of the virus. This worries the Thai government since they want to keep Thailand out of a second wave. So, while migrant workers were spotted on and became subject of control, they also received the same medical treatment as the Thai people for a short time, because of the danger (and thereby power) that they wielded. At the same time, Thai overseas migrants experienced the feeling of their citizenship being partially removed when they crossed the health border. COVID-19 and the Thai government made them go through a short-time liminality period, for a moment sharing the same experience as migrant workers from neighboring countries. 

ii. Double liminality  

In mid-March, the Thai government announced a lock-down and sealing off of the border. It was the same time that the number of infection cases skyrocketed. For many migrant workers from Burma, it also happened to be their time to renew/extend their working permit, and this process cannot be done in Bangkok. Each of them needs to return to Myanmar. So they usually combine this renewal working permit with Songkran holidays, so they can spend some time at their hometown. However, due to the lockdown, many of them lost their jobs. Even the groups who were not (yet) unemployed had a real fear of an uncertain future and that one day soon they might be laid off as well. This led them to doubt whether they should return home to Myanmar, wait for the situation to improve and renew their visa, or that they should continue to stay in Thailand.

Of the group which decided to return, many got stuck at the Thailand-Myanmar border, because the borders were closed. It took several days before the Thai and Burmese government had an agreement to temporarily open the border for these groups of migrant workers to return. At that time, the Burmese government discouraged their own citizens to return home as well. The groups of returnees needed to self-quarantine for 16 days, as mandated by the Burmese government. A while later, some returnees wanted to return to the Thai side when they heard from their networks that the Thai factories were re-opened after a 3-month close. But the border was still closed for humans to cross, only open for commodity trading. Many of them decided to return by illegally crossing the border, upon which some were taken by the Thai border police and sent back to the Myanmar side.

There was also a time when the local government was flexible to open the border for migrants to cross back, however, they were required to have all obligatory documents as I mentioned above to pass the health border. At the border on the Thai side, the office checked migrants’ body temperature. There was a case that the Shan migrant passed the immigration control from Myanmar side then cross to Thai side, but his body’s temperature exceed 37.5 degrees Celsius. The Thai office sent him back, but the Burmese government did not want to take him back either.  Another case was reported by the local activist in Mae Sot about Muslim female migrants returned during the early time of the closed border. She was able to go back to Myanmar, but the Burmese state put them in a quarantine for 16 days at the border. When she arrived at her house, villagers were unhappy and afraid that she may spread the virus to them and their family members. She was required to stay inside her house for an additional 14 days. Later on, when she came back to Thai side, the migrant community in Mae Sot also required her to quarantine for 14 days and she relied on the food from her sister who visit her two times a day. This clearly show that during COVID-19 outbreak and relaxing phase, migrant workers who are already in a liminal position fall into another liminality with uncertainty when it will it end. Their lives are like being in double/layered liminality, one is from their status in the Thai society, and other is affected by COVID-19 which creates another layer of liminality to them.

iii. More difficulties

There is another group of migrant workers who decided not to return since they did not lose their job or their employer did not allow them to return.  This group may not face a double/layered of liminality, but they have to cope with difficulties on everyday life level while staying during this time.

Tee Tee works as a housekeeper in a suburb of Bangkok. She said that although COVID-19 did not make her lose her job, during lock-down she had to work longer hours and harder than before since her employer’s family members stayed at home. Apart from routine work, they demanded more services, so she had quite less time to relax. She said it was okay and better than losing her job. Similar to the case of Htoo Moo that works as a shop assistant in a center of Bangkok, she could not return to Myanmar since the employer did not want to take risk as she might not be able to return to Thailand again. She shared with me that she missed her family, especially her 2-year old son who she brought back to Myanmar last year and asked her parents to take care of him. She looked forward to seeing and hugging him again during the Thingyan, the Burmese New Year Festival. But it was impossible because of COVID-19. For her, Thingyan is not only just holidays, but a valuable time being at home in her house, relaxing, meeting friends and relatives, participating in religion ceremony, as well as taking care of official business, such as renewing her working permit.  

Win, a Lahu-Burmese man, works in an orchid farm in Nakorn Pathom. He shared with me that before COVID-19, he and his colleagues had to work every day. But during the lockdown, the orders from abroad stopped. His employer stopped cultivating orchids and laid off half the number of workers. He himself was not unemployed since he had been working with this employer for almost 8 years. But, he did not get paid his salary. The employer allowed him to stay in a worker house. He stopped sending remittances home for more than three months. His wife called and asked him when he could send her some money, his children have to eat every day. He wanted to find a part-time job in order to get some income, but it was impossible during this time. This made him stressed and he felt despair.

Tachileik, Myanmar / Mae Sai, Thailand: The time zone watches in the customs office ot the Myanmar-Thai Border. (c) CEphoto, Uwe Aranas

Conclusion

As we can see, COVID-19 outbreak affects migrant bodies in different and similar ways as Thai citizens. For the Burmese migrant workers, their body is necessary for the Thai economy as a body of labor, but not for something else. In a sense, it is a body that is disposable: if they go back, another migrant can take his/her place. In this sense, they are the quintessential 'other' to the Thai state (and many of its citizens who employ these migrants).

While COVID-19 exacerbated this focus on 'the body' by establishing a state of exception and erecting a strict health border in addition to the regular (political/geographical) border, returning Thai citizens suddenly found themselves subjected to a similar objectification, because their bodies as potential carriers of the virus were subject to the same health regime, which required anyone, citizen or non-citizen, to undergo several checks and enter into a liminal phase before being accepted back into Thai society. I showed in this article that the ultimate goal for Thai society hereby was purification of society, cleansing it of all virus elements, even getting international recognition for its successful response, yet irrespective of its own citizens left stranded abroad, a tanking economy, people losing their jobs, and increasing suicides nationally. Even after months of zero new cases, polls show widespread support in the population to keep the state of emergency going and maintain zero cases at all costs, which shows that the discourse of the purity of the Thai nation runs deep and is widespread (not only in the government). Even though Thai health authorities seem well-equipped to deal with a few cases if regulations would relax, it is still unclear when the state of emergency will be lifted.

—--

 * Commitee Member, Center of Excellence in Resource Politics for Social Development, Center for Social Development Studies, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University

[1] Dr. Taweesilp Visanuyothin is the spokesperson of Centre for Resolution of Emergency Situation-COVID-19. The quote is from Bangkok Post. (13th May 2020). No new Covid-cases for the first time retrieved from https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1917380/no-new-covid-cases-for-the-first-time (last access on 1 October 2020)

[2] In Thailand everyone diagnosed with COVID-19 gets transported to the hospital and is put in quarantine.

[3] อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์ และคณะ (2020) โครงการวิจัย คนจนเมืองทmี่เปลี่ยนไปในสังคมเมืองที่กำลังเปลี่ยนแปลง สนับสนุนโดย สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.)

References

Agamben, G. (2005). State of Exception. Chicago: The University of Chicago Press.

Agamben, G. (2020, March 14). Retrieved from the Book Haven: https://bookhaven.stanford.edu/2020/03/giorgio-agamben-on-coronavirus-t…

Douglas, M. (1966). Purity and Dange: An Analysis of Pollution and Taboo. London: Routledge Classics.

Fassin, D. (2009). Another Politics of Life is. Theory, Culture & Society, 44-60.

van Schendel, W., & De Maaker, E. (2014). Asian Borderlands: Introducing their Permeability, Strategic Uses and Meanings. Journal of Borderlands Studies, 29(1), 3-9. doi: 10.1080/08865655.2014.892689

——

This article was originally published on the Heinrich-Böll-Stiftung Southeast Asia website on 9 October 2020 at this link.

ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: การท่องเที่ยวชุมชนในประเทศไทย: ผลกระทบและการฟื้นฟูจากการระบาดของโรค COVID-19

เรื่องโดย: อรพรรณ ปถมเล็ก*

[English version available here]

รถสองแถวบริการรับ-ส่งนักท่องเที่ยวระหว่างตัวเมืองระนอง-กะเปอร์

ล่องแพเปียกคลองลัดโนด เป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากจากนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ ซึ่งเป็นการออกแบบการท่องเที่ยวที่ผสมผสานระหว่างการผจญภัยอันน่าตื่นเต้นควบคู่ไปกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมผ่านการบริหารจัดการโดยสมาชิกในชุมชนภายใต้วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวตำบลม่วงกลวง จ.ระนอง ชุมชนม่วงกลวงได้รับการชื่นชมยินดีสำหรับความพยายามกระตุ้นและผลักดันให้หน่วยงานราชการท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วมในการช่วยเหลือทางด้านการประชาสัมพันธ์และการตลาดเพื่อให้เกิดการท่องเที่ยวและการกระจายรายได้แก่สมาชิกในชุมชน ผลสำเร็จนี้ปรากฏอย่างชัดเจนเมื่อวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวชุนชนตำบลม่วงกลวงได้รับรางวัลอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวไทย ครั้งที่ 12 ประจำปี 2562 ในสาขาแหล่งท่องเที่ยวชุมชนจากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย

คลิ๊กที่นี่เพื่อดาวน์โหลดเอกสารฉบับเต็มในรูปแบบ PDF 

*สังกัด: ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการเมืองทรัพยากรเพื่อการพัฒนาสังคม, ศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาสังคม คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

*โครงการสร้างเสริมพลังจุฬาฯ ก้าวสู่ศตวรรษที่ 2 ช่วงที่ 2 ประเภท โครงการมหาวิทยาลัยกำหนดประเด็น (ครั้งที่1/2562) เรื่อง โครงการการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ โดย สำนักบริหารวิจัย ผ่านการบริหารโครงการวิจัยโดยสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

CRITICAL NATURE: Community-Based Tourism in Thailand: Impact and Recovery from the COVID-19

by Orapan Pratomlek*

[Thai version available here]

Local Taxi that provide service for toursits visiting (c) Orapan Pratomlek

Introduction

The bamboo rafting in Klong Lad Node is an ecotourism activity popular among both Thai and foreign tourists. Managed by the Community Tourism Enterprise of Muang Kluang in Ranong Province, this activity combines adventure with preserving the natural environment. The Muang Kluang community has received acclaim for their efforts to encourage local government agencies to participate in helping with promotion and marketing tourism in the community. In 2019, in recognition of their efforts, the community received the 12th Thai Tourism Industry Award in the category of Community-Based Tourism from the Tourism Authority of Thailand (TAT)[i].

Muang Kluang located in Kapoe District in Ranong Province is a Muslim community where the main sources of livelihood are fishing, gardening and raising livestock. Community tourism in Muang Kluang is operated through small community enterprises that empowers the local people by involving them in decisions over natural resources management. During the tourism season from November to February, the community can get extra income providing services for taxi and boat tours, as local guides, for homestay, and for selling local home-made products. The community act as local entrepreneurs using tourism to support the local economy while also acting as conservationists in preserving natural ecosystems.

But the emergence of COVID-19 in Thailand has affected community tourism. The travel restrictions and country-wide lockdowns and curfews have caused severe economic distress by shutting down all tourism activities. Visitors can no longer travel to communities like Muang Kluang because of the fear of spreading the disease. This not only affects local tourism but also the mental state of the community members who increasingly feel insecure about their health and livelihoods. The lack of tourism and income-earning opportunities has made their future uncertain while they wait for government support and the economic recovery post COVID-19.

At present, like many others around the world, the Muang Kluang community is uncertain about how long the pandemic will last and the government’s measures to revitalize tourism. Before the COVID -19 outbreak, the community already met significant challenges in carrying out tourism activities due to the topographical and climatic conditions of Ranong province with its long rainy season. The pandemic has further complicated matters creating a major challenge for the community to rebuild confidence and sustainable tourism activities along with efforts to recover their health and local economy after the pandemic.

In this article, I discuss the importance of community tourism in Thailand, and propose ways to recover from the COVID-19 pandemic that support and empower community-led tourism initiatives.

Community-based tourism and plan in practice

Community-based tourism as a tourism activity is mainly concerned with supporting the community to earn some income through tourism activities together with local environmental conservation[ii]. It can be a tool to strengthen local community organizations in managing resources through enhanced local participation in formulating and implementing plans for local community development and resource management.

Alongside the large-scale mainstream tourism industry, community-based tourism has opened up spaces for creating income and development based on local decision-making. Community members act as service providers to assist the visitor, but at the same time also undertake to monitor and preserve the local resources from degradation. This kind of tourism can help empower the community and provide a sense of identity especially to poor or marginalized communities. At the same time, compared to the mainstream tourism business, community tourism also allows for the visitor to obtain a more direct social and cultural experience by interacting closely with local ways of life. Community-based tourism operates for local benefits while also not being completely dependent on it as a source of income in case visitor arrivals drop for economic or other reasons. 

Thailand is widely recognized as a key tourist destination with the country reliant on tourism as one of the main pillars of economic growth. The Government of Thailand has acknowledged the importance of distributing tourism income from the national to the local level in line with the government’s national development plan. In the ongoing National Tourism Development Plan No.2 (2018 - 2021)[iii], the government aims to further improve the quality of tourism. The government tourism promotion policy has an influence on the local government authorities in trying to motivate and encourage the community to implement and create new tourism projects and activities and meet the needs of tourists.

Under the National Tourism Development Plan, sustainable tourism management is considered as a challenge for the community to create a new form of tourism activity with increasing competitiveness and larger market share. The government provides financial aid and technology to assist local agencies and communities for effective tourism management as well as tourism promotion projects both to publicize tourism and empower the communities.

The government also provides incentives for community tourism. In 2018, the Council of Ministers approved a budget of nearly 10 billion Thai Baht to promote community based-tourism activities and products under the "OTOP Inno-life Tourism-Based Community"[iv], which is managed by the Community Development Department. The concept of this project is to introduce modern innovations combined with the villager’s traditional way of life and promote local products in tourism activities. According to the plan, tourism will draw on the charm of the community culture and natural resources. Much of this budget has been allocated to the Provincial authorities in order to operate and promote tourism plans by working closely with local agencies and representatives in setting measures for the community to enhance sustainable tourism management and promote local products[v]. However, not all communities are able to successfully implement tourism activities due to their lack of understanding of what is expected for tourism management under the project, while some communities also face difficulties in accessing the financial support from the government. But if the community formulates an effective tourism plan and short-term strategic framework, this can motivate and encourage community members to participate in tourism plans.

The community strategic tourism plan is a key mechanism for tourism development that could provide large benefits to the community. However, there are still many factors that affect local participation in tourism development. These include lack of understanding of how to participate, and of the benefits and the roles in possible tourism activities. Therefore, it is necessary to encourage the community members to develop their potential through sharing and discussing the necessary knowledge of the pros and cons of tourism as well as connecting tourism activities between communities to add value to local products.

The Muang Kluang community is trying to encourage community members to get more involved in tourism activities by being a member of the community enterprise group and recognizing the importance of tourism. Aside from the benefits such as income generation, tourism can also help strengthen negotiation power between the community and the local government in order to preserve and maintain natural resources. Local tourism activities such as bamboo rafting activities raise environmental awareness about conservation of ecological systems in mangrove forests. The tourism activities involve the participation of community members, and ensure that the economic benefits are distributed fairly and equally. Income distribution to communities has been calculated and decided jointly between the committees and the members of the community enterprise groups. During the tourism season, the average income will be around 500 – 1,000 Thai Baht per day, but it can be increase by around 3-10% during the peak of tourism.

Thailand tourism and impact of the disease COVID – 19

Tourism is a key economic activity in Thailand, generating 9% - 17% of GDP[vi]. The outbreak of COVID – 19 has led to the decline in the number of foreign tourists entering the country. From January – March 2020, the number of foreign tourists was 6.69 million people, which is 38% less than last year. The income generated from tourism, at 330 billion baht, is 40% less compared to the same period last year.[vii]

The unexpected occurrence of the pandemic has affected tourism and its related services at both the national and community levels. Furthermore, the government’s promulgation of the Emergency Decree along with curfew measures has caused economic disruption in local community tourism areas like Muang Kluang. At present, the community enterprise group is attempting to provide economic remedies for its members by processing products for sale or distributing aid to those in need. However, this ad hoc measure to respond to the crisis is not enough to meet community members’ needs.

Under this emergency situation, the government has issued measures to deal with the spread of the COVID-19 which mainly focuses on the reduction of infection among people through measures such as travel prohibition across provinces and self-quarantine efforts. There are measures to remedy those affected by lack of income and unemployment. This may help deal with the immediate problems, but in restoring the economy and tourism after the pandemic, it is necessary to have comprehensive policies and measures in order to solve the problems.

Recovering for the better in community tourism

The outbreak of COVID-19 is changing Thailand’s economic, social and political structures, as people try to cope with the ‘new normal’. Many policymakers and scholars predict further macro-level impacts that can affect people in both rural and urban areas. However, the range and impacts of these problems are still far from being fully understood. The lockdown and curfew measures are affecting local community tourism activities. How can the Muang Kluang community adapt, what are the new conditions under which tourism activities will have to be undertaken, and what does the future hold?

In the short-term, the government should provide financial aid for affected community tourism businesses to stimulate employment in the tourism and service industry, and to encourage the community to prepare for the return of tourists after COVID-19. Financial support can be distributed by allocating budgets from the central government to the provinces that can then help to provide aid and assistance to the community through the community saving cooperatives.  The community should be prepared by empowering their members to rebuild the community tourism. For example, the community needs to assess their tourism sites and provide clear guidelines for safety and cleanliness consistent with current guidelines on preventing COVID-19 transmission to build the trust of tourists who are interested to visit the community.

The medium-term measures should aim to create tourism activities designed by the community that attracts tourists with diverse interests that also respects local cultures and protects the environment. The government should support these initiatives in various ways, such as providing tools and experts. Additionally, financial support and investment in community tourism should be provided in order to support employment and empower community members developing local products and services.

In the long-term, further integration among the community tourism plans and the government’s tourism framework is needed. The community should bring new policy recommendations for tourism development with the support of local government agencies in order to encourage long-term sustainable tourism. The government agencies can help in promoting cooperation with the private sector in creating marketing plans or designing tourism activities that are consistent with the local ways of life while increasing the value of local resources and knowledge. Promoting domestic tourism may also offer more economic sustainability than continued dependence on international visitors especially when a pandemic occurs that halts overseas travel.  

Lastly, to rebuild the local economy and support local income generation through community tourism like at Muang Kluang, it may be necessary to strengthen local knowledge to deal with health or other crisis caused by external factors. This can help build the confidence of community members and visitors to return to the community and create a learning process to strengthen tourism in the community.

—--

 * Researcher, Center of Excellence in Resource Politics for Social Development, Center for Social Development Studies, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University

โครงการสร้างเสริมพลังจุฬาฯ ก้าวสู่ศตวรรษที่ 2 ช่วงที่ 2 ประเภท โครงการมหาวิทยาลัยกำหนดประเด็น (ครั้งที่1/2562) เรื่อง โครงการการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ โดย สำนักบริหารวิจัย ผ่านการบริหารโครงการวิจัยโดยสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

[i] Boonluang Phromprathanakun., 77kaoded.com, “Float Rafting in Klong Lad Node” won the Thailand Tourism Award on Community-Based Tourism, 3 October 2019 https://www.77kaoded.com/news/bunluan/892596

[ii] Department of Tourism (2018) “The Tourism Development Strategic Plan 2018-2021” May 2018

[iii] Department of Tourism (2018) ‘The Tourism Development Strategic Plan 2018 – 2021’ May 2018

[iv] Community Development Department, Ministry of Interior, “Guidebook for OTOP Inno-life Tourism-Based Community Operation and Management”

[v] OTOP Inno-life Tourism-Based Community project management and Guideline 2018

[vi] Wikipedia, Tourism in Thailand https://en.wikipedia.org/wiki/Tourism_in_Thailand

[vii] Ministry of Tourism & Sports, Executive Summary on Thailand Tourism Situation in March 2020, https://www.mots.go.th/download/article/article_20200428141351.pdf

CRITICAL NATURE: Are China’s dams on the Mekong causing downstream drought? The importance of scientific debate

by Marko Kallio* and Amy Fallon**

Xiaowan Dam in Nanjian County, Yunnan Province, Southwest China. Photo Credit: Guillaume Lacombe/Cirad

A recent report by Eyes on Earth (EoE)[i] highlighted the critical issue of China’s hydropower development and dam operation on the Lancang (upper Mekong) River and connected it to the ongoing drought in the lower Mekong basin. The report sparked numerous articles in regional and international news outlets[ii],[iii],[iv],[v], think tanks[vi], and online public discussion[vii]. Independent research groups and the Mekong River Commission (MRC) have questioned the EoE report’s methodology and its conclusions[viii],[ix], and called for increased cooperation between MRC member states and China.

Here, we outline some key scientific issues regarding the report and the assertions drawn from it, adding our own independent analysis of the EoE study, and suggest a constructive path forward based on the importance of data-sharing, rigorous peer review, and evidence-based democratized decision-making.

Evaluating the EoE report and considering its claims

The EoE report presents a statistical model to predict water level at the Chiang Saen monitoring station in Northern Thailand using a remotely sensed wetness index. It concludes that the 2019 lower Mekong drought was largely due to water being stored behind dams on the Lancang River in China, rather than an absolute shortage of water. Additional commentary on the report has gone further, and statements were made that China “entirely prevented the annual monsoon-driven rise in river level”.[vi]

The EoE report and subsequent commentary reveal key issues about the role of scientific research in sensitive and at times heated public discussions, such as the hydrological impacts of upstream dams on the lower Mekong River. That a public discussion is taking place on this crucial issue is positive, as there few forums to meaningfully discuss the impacts and ways forward, particularly for communities affected directly. But caution is also required on how science is drawn upon as a form of knowledge within such debates.

The commentary from the Stimson Center based on the EoE report does highlight a key issue that should be of public concern in downstream countries: the generation capacity of China’s upstream Mekong dams currently far exceeds China’s electricity demand[x], indicating there was likely potential for the release of water downstream to where it was needed during the drought, without undermining China’s domestic electricity security.  Yet, there are also several shortcomings in the EoE report itself and therefore the subsequent interpretation of it also hold policy implications.

A key limitation of the EoE report is that the authors’ analysis was based on water level, rather than water volume, giving only a partial picture of the situation on the Lancang River. This led to exaggerated claims that went beyond what could be justifiably concluded by the study – that the dam cascade withheld an entire monsoon season’s worth of rainfall. This was predominantly due to incomplete data access; the authors of the report had only obtained water level data from the MRC[viii],[ix], which limited the analysis to a simplified methodology based on this data and satellite imagery. The persistent data scarcity in the region significantly reduces the comprehensiveness of hydrological studies.

Such issues highlight the importance of acknowledging the study’s limitations, which is common practice in published scientific studies and helps avoid black-and-white conclusions, as seen in this case[ii],[vi]. The study’s methodological sturdiness also comes under question given the apparent lack of a rigorous peer-review process.  It is widely recognised that modelling reservoir operations is a difficult task in the absence of detailed data. During a recent panel discussion [vii] online with one of the report’s authors, peer-review of the method[xi] was mentioned, but it is difficult to substantiate such claims without a transparent scientific peer-review process (i.e. through publication in a scientific journal, or corroboration by multiple research groups) of the methodology for this particular purpose[xii].

A case for plural science

Curious about the conclusions reached in the EoE report and recognizing the high stakes within the subsequent public discussion, we wanted to critically scrutinize the report’s validity as would be conducted in an independent peer review process. Here, we briefly present our independent check to test the conclusion on Chinese dam operation – a discussion which is lacking in the report and related documents – and to demonstrate the usefulness of a wide range of model structures and input data.

The EoE report provides results in terms of water level, but this cannot be turned into water volume without a rating curve[xiii] at Chiang Saen. We therefore estimated runoff produced upstream of the Jinghong Dam – the last in the Lancang cascade – using a total of 26 freely and openly available runoff datasets[xiv]. Drawing on recent studies[xv], we estimated the Lancang cascade’s active storage capacity to be 25.6-27.1 km3.

Importantly, only two of the 26 datasets predict (on average) smaller runoff volume produced during the wet season than the Lancang cascade active storage capacity (Figure 1A).  The ensemble mean[xvi] of our estimates is 43.8 (+3.7/-3.6) km3, suggesting that the cascade can store 54-68% of the runoff produced in an average year. Figure 1B shows the cumulative sum of runoff produced in an average wet season. We can infer from this figure – assuming that all the active storage capacity was available at the start of the wet season and all incoming water was stored – that the cascade would be entirely filled sometime in July or August.

Figure 1) 26 independent estimates and the ensemble mean of A) the range of runoff produced upstream of Jinghong dam during rainy season, and B) the cumulative runoff produced during wet season. The active storage capacity of the Lancang cascade is shown. The ensemble mean is highlighted. (Credit: the authors)

We consider our results robust: the annual runoff estimated by the ensemble mean, 53.2 (+5.1/-4.9) km3, is in line with Räsänen et al.[xvii], who estimate the annual inflow to Jinghong as 58 km3 (1840 m3 s-1). We also find good correspondence when comparing to the observed streamflow at Chiang Saen during a natural flow regime (1960-1990). Our method estimates wet season runoff at Chiang Saen as 65.9 (+5.8/-5.0) km3, and annual runoff 79.6 (+7.3/-6.9) km3, while observed streamflow is 64.7 (+3.9/-4.0) km3 and 85.5 (+4.0/-4.5) km3, respectively.

By changing the research question and designing a methodology to address this question under data scarcity, we arrive at an opposite conclusion from the discussed reports – it seems likely that the upper Mekong Basin experienced drought-like conditions. If we accept the presented evidence showing the reservoirs at a high water level at the start of the 2019 wet season[ii],[vii], the Lancang cascade in China would have been overwhelmed by the inflowing water of an average wet season and would not have been able to prevent the flood pulse at Chiang Saen.

It should be noted that our approach, like the discussed EoE report, arises from incomplete data availability, and as a simple bucket model does not consider dam operations, transmission losses or water withdrawals. To further the debate, we make our code available for public review in GitHub[xviii]. However, an ensemble approach, like the one presented here, can facilitate discussion about modelling beyond questions looking for simple conclusions, and acknowledging multiple ways to overcome challenges[xix] inherent in hydrological modelling.

What can we do to address these shortfalls?

The issues we have highlighted here demonstrate the need for a constructive path forward, for which we propose four suggestions. First, open data-sharing is critical for comprehensive hydrological modelling of the Mekong. Without this, it is impossible to gain a true understanding of what is occurring across the basin, and opens the process up for unconstructive politicization and the closing of potential channels of dialogue[xx]. Unfortunately, China’s persistent lack of data-sharing with downstream countries, despite many assurances and invitations to share data[xxi], means that at the present time only such incomplete assessments of the impact of the upper dam cascade are possible. Thus, regardless of the shortcomings of research findings, China’s lack of transparency has brought about assumptions of dishonesty regarding its lack of release of water to downstream Mekong countries during the 2019 drought. In terms of data sharing, the ball is firmly in China’s court to act upon it.

Second, we emphasise the need for objective, credible science, particularly in such complex settings where there is a diverse range of perspectives, knowledge and agendas. From a hydrological modelling perspective, this can be achieved using a range of different model structures and assumptions which account for a wide range of plausible outcomes. This arises from acknowledging that there is no such thing as a ‘perfect’ model, and therefore uncertainty needs to be clearly communicated. Credibility of modelling can only be verified through a rigorous peer-review process and with the use of comprehensive model evaluation frameworks. Such frameworks acknowledge modelling as a social process[xxii], not merely a technical one.

Following from this is the need for a plurality of perspectives both within the scientific community across disciplines, and across society, as water resource sharing in the Mekong is debated. For example, increased inclusion of Chinese researchers would be highly beneficial, not just from a knowledge-perspective in ensuring rigorous debate, but also a diplomatic one to ensure that there is broad agreement – and constructive contestation - on how the analysis unfolds. Furthermore, when the intrinsically plural nature of knowledge is recognised, scientific advice can become more robust and democratically accountable[xxiii]. For this, we must also ensure research is inclusive of both physical and social sciences, and community knowledge.

Finally, research should be used as a catalyst for science-based policy discussions in the public domain, rather than the means toward a definitive answer that shuts down conversation. Despite their shortfalls, the EoE and Stimson reports have certainly achieved this. We, however, caution the oversimplification of findings in facilitating such discussion, to not undermine the credibility of science within public discourse.

Overall, we hope to see dialogue that is not one-way from ‘experts’ to the public, but rather an iterative process that encourages democratic debate. This requires a certain level of humility, both on the part of scientists and policymakers.

Concluding Remarks

The report from EoE and associated public discussion have connected China’s cascade of dams to the ongoing drought in the Mekong Region, and highlighted the role - and responsibilities - of scientists in untangling the complex web of environmental issues along the Mekong River.

As our analysis and commentary of others[viii],[ix] have demonstrated, there are weaknesses in the methodology used that undermine the claims that China completely held back the 2019 wet season flow. Our analysis suggests that it is improbable that China’s dam cascade can store an entire wet season’s worth of rainfall, and subsequently be the primary cause of the 2019 drought. But we agree that China could have alleviated the drought conditions by releasing more water from the reservoirs, even as it would be at China’s cost of sacrificing part of its underutilized electricity generation potential.

We therefore suggest a constructive path forward: (1) increase public availability of data which, (2) informs a wide range of rigorously-debated scientific studies across disciplines – an example of which we have provided here. (3) The subsequent scientific debates should be accountable to and informed by the needs of multiple groups across society, including communities and states. (4) Encourage and support evidence-based and democratized decision-making. Only through this can we hope to achieve cooperative and equitable sharing of water resources along the Mekong River.

Acknowledgment

We would like to thank Rajesh Daniel and Carl Middleton for their helpful comments and editorial review of this article.

—-

[i] Basist, A., and C. Williams. 2020. ‘Monitoring the Quantity of Water Flowing Through the Upper Mekong Basin Under Natural (Unimpeded) Conditions’. Sustainable Infrastructure Partnership, Bangkok.

[ii] Eyler, B. 2020. ‘Science Shows Chinese Dams Are Devastating the Mekong’. Foreign Policy (blog). 22 April 2020. https://foreignpolicy.com/2020/04/22/science-shows-chinese-dams-devastating-mekong-river/.

[iii] Beech, H. 2020. ‘China Limited the Mekong’s Flow. Other Countries Suffered a Drought.’ The New York Times, 13 April 2020, sec. World. https://www.nytimes.com/2020/04/13/world/asia/china-mekong-drought.html.

[iv] Reuters. 2020a. ‘Chinese Dams Held Back Mekong Waters during Drought, Study Finds’, 13 April 2020. https://www.reuters.com/article/us-mekong-river-idUSKCN21V0U7.

[v] Reuters. 2020b. ‘Mekong River Groups Urge China to Show Transparency after Dam Report’, 15 April 2020. https://www.reuters.com/article/us-mekong-river-idUSKCN21X1LG.

[vi] Eyler, B. and Weatherby, C. 2020. ‘New Evidence: How China Turned off the Tap on the Mekong River’. The Stimson Center. https://www.stimson.org/2020/new-evidence-how-china-turned-off-the-mekong-tap/.

[vii]  Foreign Correspondent’s Club Thailand. 2020. ‘Mekong Update: New Evidence of China’s Dam Impacts, and Why It Matters | FCCThai’. 23 April 2020. https://www.fccthai.com/events/mekong-update-new-evidence-of-chinas-dam-impacts-and-why-it-matters/. Available at: https://www.youtube.com/watch?v=5YXLz4V-JbY

[viii] Ketelsen, T., J. Sawdon, and T. A. Räsänen. 2020. ‘Monitoring the Quantity of Water Flowing through the Upper Mekong Basin under Natural (Unimpeded) Conditions - Rapid Review’. Ho Chi Minh City, AMPERES. https://www.amperes.com.au/s/AMPERES-Review_Basist-et-al_Lancang-flows-19-April-2020.pdf.

[ix] Mekong River Commission. 2020. ‘Understanding the Mekong River’s Hydrological Conditions: A Brief Commentary Note on the “Monitoring the Quantity of Water Flowing the Upper Mekong Basin Under Natural (Unimpeded) Conditions” by Alan Basist and Claude Williams (2020)’. Mekong River Commission.

[x] Magee, D. and Hennig, T. 2017.  ‘Hydropower Boom in China and along Asia’s Rivers Outpaces Regional Electricity Demand’. The Third Pole. https://www.thethirdpole.net/en/2017/04/28/hydropower-boom-in-china-and-along-asias-rivers-outpaces-regional-electricity-demand/.

[xi] The peer-review likely refers to: Basist, A., Williams, C., Ross, T.F., Menne, M.J., Grody, N., Ferraro, R., Shen, S. and Chang, A.T.C. 2001. ‘Using the Special Sensor Microwave Imager to Monitor Surface Wetness’. Journal of Hydrometeorology 2 (3): 297–308.

[xii] The purpose of monitoring dam operations.

[xiii] A rating curve is a mathematical model (equation) which describes the relationship between water level and discharge.

[xiv] We used 24 different combinations of Global Hydrological Models and reanalysis climate forcing datasets available from the Intersectoral Impact Model Intercomparison Project. These are generally uncalibrated model runs, so we complemented them with two global runoff products optimized with streamflow records: LORA and GRUN. For ISIMIP data, refer to Gosling, Simon, Hannes Müller Schmied, Richard Betts, Jinfeng Chang, Philippe Ciais, Rutger Dankers, Petra Döll, et al. 2017. ‘ISIMIP2a Simulation Data from Water (Global) Sector’. GFZ Data Services. https://doi.org/10.5880/pik.2017.010, for LORA refer to Hobeichi, Sanaa, Gab Abramowitz, Jason Evans, and Hylke E. Beck. 2019. ‘Linear Optimal Runoff Aggregate (LORA): A Global Gridded Synthesis Runoff Product’. Hydrology and Earth System Sciences 23 (2): 851–70. https://doi.org/10.5194/hess-23-851-2019,  and for GRUN, refer to Ghiggi, Gionata, Vincent Humphrey, Sonia I. Seneviratne, and Lukas Gudmundsson. 2019. ‘GRUN: An Observations-Based Global Gridded Runoff Dataset from 1902 to 2014’. Earth System Science Data, March, 1–32. https://doi.org/10.5194/essd-11-1655-2019.    

[xv] Total storage capacity 46.4 km3 was obtained from the WLE Greater Mekong Dam Observatory. We estimated the active storage by computing the ratio of total-to-active storage ratio from available values in Table 1 in Räsänen et al. (2017), and multiplying the total storage with the ratio 0.584 for higher, and 0.551 for lower estimate. Active storage capacity refers to the volume which is available for dam operators to work with. Dam data from Mekong Region Futures Institute. 2020. ‘Dataset on the Dams of the Greater Mekong’. Mekong Region Futures Institute, Bangkok. Active storage ratio from Räsänen, Timo A., Paradis Someth, Hannu Lauri, Jorma Koponen, Juha Sarkkula, and Matti Kummu. 2017. ‘Observed River Discharge Changes Due to Hydropower Operations in the Upper Mekong Basin’. Journal of Hydrology 545 (February): 28–41. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2016.12.023.

[xvi] An ensemble mean is the average of a collection of many estimates. Here it refers to the average value of  combining all of the 26 individual estimates.

[xvii] Räsänen, Timo A., Jorma Koponen, Hannu Lauri, and Matti Kummu. 2012. ‘Downstream Hydrological Impacts of Hydropower Development in the Upper Mekong Basin’. Water Resources Management 26 (12): 3495–3513. https://doi.org/10.1007/s11269-012-0087-0.

[xviii] https://github.com/mkkallio/Upper_Mekong_capacity_check

[xix] See e.g. Seibert, Jan, and H. J. (Ilja) van Meerveld. 2016. ‘Hydrological Change Modeling: Challenges and Opportunities’. Hydrological Processes 30 (26): 4966–71. https://doi.org/10.1002/hyp.10999, Fatichi, Simone, Enrique R. Vivoni, Fred L. Ogden, Valeriy Y. Ivanov, Benjamin Mirus, David Gochis, Charles W. Downer, et al. 2016. ‘An Overview of Current Applications, Challenges, and Future Trends in Distributed Process-Based Models in Hydrology’. Journal of Hydrology 537 (June): 45–60. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2016.03.026 or Blair, P, and W Buytaert. 2016. ‘Socio-Hydrological Modelling: A Review Asking “Why, What and How?”’ Hydrol. Earth Syst. Sci 20: 443–478. https://doi.org/10.5194/hess-20-443-2016.

[xx] Pielke Jr., Roger A. 2007. ‘The Honest Broker: Making Sense of Science in Policy and Politics’. Cambridge Core. Cambridge University Press. April 2007. https://doi.org/10.1017/CBO9780511818110.

[xxi] See e.g. Biba, Sebastian. 2018. China’s Hydro-Politics in the Mekong : Conflict and Cooperation in Light of Securitization Theory. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315148663.

[xxii] See e.g. Hamilton, Serena H., Baihua Fu, Joseph H. A. Guillaume, Jennifer Badham, Sondoss Elsawah, Patricia Gober, Randall J. Hunt, et al. 2019. ‘A Framework for Characterising and Evaluating the Effectiveness of Environmental Modelling’. Environmental Modelling & Software 118 (August): 83–98. https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2019.04.008.

[xxiii] Stirling, Andy. 2010. ‘Keep It Complex’. Nature 468 (7327): 1029–31. https://doi.org/10.1038/4681029a.

—-

Author Bio:

*Marko Kallio is working at Aalto University doing multidisciplinary research about water scarcity estimation in data scarce areas with a background in environmental engineering (water management, B.Sc.) and geoinformatics (spatial analysis, cartography, M.Sc.). He has been working in the Mekong Region in various projects as a modeller in hydrology and renewable energy, both as a consultant and as a researcher. Drawing from his experience in hydrological modelling and research, he has come to the conclusion that hydrological modelling is hard. This realization led to one of Marko’s main research interests – bridging the gap between modellers and consumers of the outputs of their models. For the past few years, he has developed intuitive methods for utilizing freely and openly available hydrological information in areas where data is scarce – like the Mekong Region. Marko has frequently visited the area in the past years and hopes his research can help in ensuring a sustainable future for the whole region. (Email: marko.k.kallio@aalto.fi).

**Amy Fallon is a researcher at Aalto University’s Water and Development Research Group. She has a BSc. in Environmental Sciences and an MSc. in Water Security and International Development. Her doctoral thesis focuses on resilience-based approaches to water governance in dynamic river basins undergoing significant social and ecological transformations. Using case studies from South Africa and Cambodia, her research highlights the importance of considering non-linear dynamics and uncertainty, as well as the role of politics and power, in decision-making processes. Her most recent work on Cambodia’s Tonle Sap Lake uses critical institutionalism to take a more critical perspective on resilience, focusing on the question ‘resilience for whom?’. Amy is interested in environmental justice, and the use of science to advocate for the most marginalised groups of society who are frequently the most impacted by environmental issues. (Email: amy.fallon@aalto.fi).

ธรรมชาติเชิงวิพากษ์: การจัดการภัยแล้งและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในแม่น้ำล้านช้าง-แม่โขง โดยแนวทางใหม่บนพื้นฐานธรรมชาติ

เรื่องโดย คาร์ล มิดเดิลตัน*

[English version available here]

MEKONG RIVER (c) CARL MIDDLETON

ปัจจุบันภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงกำลังเผชิญกับภัยแล้งอย่างรุนแรง แม้ว่าเหลืออีกเพียง 3 เดือนจะเข้าสู่ฤดูฝนแต่ระดับน้ำในลุ่มแม่น้ำล้านช้าง-แม่โขงกลับลดระดับลงต่ำจนสันดอนทรายและโขดหินโผล่ออกมาอย่างเห็นได้ชัดเจนตลอดตามแนวแม่น้ำ ภัยแล้งได้ทำให้เกิดผลกระทบและความเสี่ยงต่อระบบนิเวศ การประมงและการเกษตร ความมั่นคงทางอาหาร วิถีการดำเนินชีวิตและแม้แต่การจัดหาน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภค สำหรับผู้คนนับล้านที่วิถีชีวิตต้องพึ่งพาทรัพยากรจากแม่น้ำนั้นภัยแล้งคือมหันตภัยที่ก่อให้เกิดความยากลำบากในชีวิตอย่างรุนแรงผนวกกับการระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่นี้ทำให้เพิ่มความท้าทายในการดำเนินชีวิตของพวกเขามากขึ้น

คลิ๊กที่นี่เพื่อดาวน์โหลดเอกสารฉบับเต็มในรูปแบบ PDF

*สังกัด: ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการเมืองทรัพยากรเพื่อการพัฒนาสังคม, ศูนย์ศึกษาเพื่อการพัฒนาสังคม คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

CRITICAL NATURE: Addressing Drought and Climate Change on the Lancang-Mekong River Needs New and Nature-based Solutions

By Carl Middleton[i]

[Thai version available here]

Mekong River Carl Middleton

Introduction

The Mekong Region is currently facing a serious drought. Despite there being possibly three months until the next rainy season, the Lancang-Mekong River is already extremely low, with sand bars and rocky outcrops exposed along many stretches of the river. The drought places at risk ecosystems, fishing and farming livelihoods, wider food security, and even drinking water supply. For the millions whose livelihoods depend upon the river’s resources, the drought is creating severe hardship - compounded now further by the COVID-19 pandemic. 

The current drought is in fact the continuation of last year’s drought, which was already the worst in living memory.[ii] The delayed monsoon finally arrived in July, but then finished early and failed to fully replenish water sources. The drought’s intensity is further amplified by the El Niño weather pattern, which has raised temperatures and rates of evapotranspiration.[iii] The extent to which climate change is nowadays acting upon the basin is also an increasingly debated question[iv], and the subject of a growing number of studies.[v]

It has also been vigorously debated whether large dam infrastructure in the basin has exacerbated the impact of the drought, or could have been operated differently to better mitigate its impacts. A particular focus has been on the upstream dams in China, where eleven projects have been progressively built on the Lancang (upper-Mekong) River mainstream since the early 1990s.  This is because a significant proportion of the river’s dry-season flow originates from China, from the glacial melt of the river’s headwaters in the Tibetan Plateau, and more recently due to the significant reservoir storage now in place.

As the impacts of climate change deepen, severe drought threatens to become a part of the ‘new normal.’ The challenge of equitably ensuring water, food and energy security for all underscores the importance of improving - and rethinking - water governance and drought adaptation in the basin in the context of climate change.

Anticipated impacts of climate change

The Lancang-Mekong River is one of the world’s major river basins, and is second only to the Amazon in terms of biodiversity. Measuring 4,800 kilometers along the mainstem, it traverses China, Myanmar, Laos, Thailand, Cambodia and Vietnam. 72 million people live within the basin, and for a majority access to river resources remain central to livelihoods.  The river was largely free-flowing until the early 1990s, but nowadays it’s seasonal cycle of monsoon flooding and dry-season low flows are shaped by extensive hydropower dam operation.[vi]

According to UN-Water, “Water is the primary medium through which we will feel the effects of climate change.”[vii] In the Mekong region, anticipated and already occurring changes to the climate and hydrology, as well as sea-level rise, are increasingly center to public debates and policy concerns. Whilst there is always uncertainty in making predictions on climate change, the best available analysis anticipates weather change including a mean temperature rise of 0.2 oC per decade, a regional increase in annual precipitation of 200 mm, more regular severe floods and droughts, and greater seasonal uncertainty. Meanwhile, sea level rise will increasingly threaten the low-lying delta area.[viii]

Climate change trends, however, need to be considered in the context of existing challenges within the basin. These include the changing flow regime and reduced sediment loads due to extensive dam construction, loss of wetlands and degrading riverine ecosystems, and weaknesses in transboundary water governance including incomplete water data sharing and the accountability of river-related decision-making – especially related to large hydropower dams [ix]. Climate change will intersect with and amplify these challenges[x], posing risks to terrestrial and aquatic ecosystems, agriculture and fisheries, livelihoods and food security, as well as national economic growth, especially under drier climate scenarios.[xi]

For example, the delta area in Vietnam is at risk from sea-level rise, a risk that is further heightened by the reduced sediment load of the river due to dam construction and sand mining, and even the changing patterns of tropical cyclones, which have until now washed more sediment into the delta to replenish it, but that could be undermined by climate change if the tracks of tropical cyclones shift north and eastwards as anticipated.[xii] It is also reported that groundwater extraction for agriculture is causing the delta to sink.[xiii] The risk to food security, local livelihoods, and national economy are significant, given that the Mekong Delta in Vietnam produces half of the country’s rice production, sixty percent of the shrimp harvest, and eighty percent of the fruit crop.[xiv] This has led some to identify the initial stages of environmental-driven migration from the Delta.[xv]

Implications for hydropower in the Lancang-Mekong basin

The construction of hydropower dams in the Lancang-Mekong basin has been controversial for decades, including whether such projects can be considered sustainable given the environmental and social impacts that typically accompany them. Climate change brings an additional dimension to this already vigorous debate. Proponents argue that hydropower dams are an appropriate mitigation strategy due to their reduced carbon emissions.[xvi] However, recent research in the Mekong Region concluded that, due to methane emissions from reservoirs “…hydropower in the Mekong Region cannot be considered categorically as low-emission energy.”[xvii] The authors add “… the GHG [Greenhouse gas] emissions of hydropower should be carefully considered case-by-case together with the other impacts on the natural and social environment.”

One fundamental question is whether more hydropower projects are needed to meet electricity demand. In Thailand, which is the main electricity market for hydropower from Laos, the peak demand was 30,853 MW in May 2019[xviii], whilst the total installed capacity as of January 2020 is 45,313 MW.[xix] Imported hydropower from Laos constitutes 3,954 MW, which Thailand’s power planners consider to contribute relatively low price and flexible capacity to Thailand’s grid for meeting peak power demands.[xx] However, comparing current electricity demand with overall capacity, Thailand has a very high reserve margin of 47 percent, which is three times a typical reserve margin of 15 percent. In China too, there is increasingly a challenge of oversupply of electricity due to the past significant investment in generation capacity and the recent shifts in structure of its economy.[xxi]

While in other countries of the region there remains electricity demand to be met in both urban and rural areas, a second question is whether there are nowadays better ways to meet this remaining demand. The current approach to meeting demand remains predominantly new supply generated by large-scale coal-fired and gas-fired power stations, or large hydropower dams. There are, however, a growing number of initiatives towards decentralized renewable electricity, energy efficiency and demand side management that are disrupting business-as-usual. These include, for example, technologies such as ‘block chain solar power’ and decentralized smart grids or microgrids, new practices such as ‘energy service companies,’ and new modes of financing.[xxii]

A third important question is how climate change will affect the operation of hydropower. The Mekong River Commission (MRC), in a recent report, suggest that under wetter climate scenarios, there would be a greater potential for hydropower generation.[xxiii] At the same time, they flag that the issue of spillway design and dam safety, which could place downstream areas at risk, still requires further assessment. This is a salient challenge in the Mekong Region, given the recent Xe Pian Xe Namnoi dam collapse in July 2018, which displaced over 6,600 people and, according to official figures left 40 people dead and 31 people missing.[xxiv] Meanwhile, extreme dry periods could reduce the dependable generation capacity of hydropower, which would require additional investment for back-up capacity; one option suggested by the MRC is floating solar PV on the reservoir surface, although this would effectively increase the cost of hydropower.

A fourth important question in the context of climate change is whether large dams might mitigate extreme flood and drought. Regarding the hydropower projects on the Lancang River[xxv] in China, in recent years there have been some ‘emergency water releases’ intended to mitigate drought.  In March 2016, for example, shortly before the region’s leaders committed to the Lancang Mekong Cooperation framework, China released water from the Lancang dams stated as a show of goodwill in an effort to alleviate the severe drought in the Lower Mekong basin at that time, although unfortunately the water releases caught some downstream communities unaware.[xxvi]

Yet, the opposite has also occurred, namely that dam operation has exacerbated drought. During the last drought (in July 2019) and the current one[xxvii], operation of the Jinghong Dam – the lowest in China’s Lancang cascade - has on occasion led to significant reductions in river water flow and abnormal fluctuations. Flow reductions were claimed to be necessary due to maintenance at the project. The MRC reported that water levels dropped on the river by up to one meter in Thailand and Laos from 27 December 2019 to 4 January 2020.[xxviii] As agreed by Memorandum of Understanding[xxix], China had sent notification via the MRC on 31 December, which stated water outflows would drop by 50 percent affecting river water levels in Thailand, Lao PDR and Cambodia[xxx]. However, these notifications often arrive to the MRC with little time to spare, and the system to disseminate the information amongst communities is still ineffective.

Acknowledging the impacts on livelihoods, the Thai Government recently publicly stated it would raise the severe impact of the drought within the MRC, including in the context of the upstream dam operation that is received with insufficient notice. This could be read as a significant rebuke given that downstream countries are typically cautious in their regional diplomacy towards China.[xxxi] Indeed, there may be a broader shifting of position, given that Thailand recently also cancelled long-standing joint plans with China for rapid’s blasting of the river’s upper stretch intended to facilitate the navigation by large trading boats.[xxxii] 

Regarding tributary hydropower projects in Laos, there is less available analysis. The MRC, however, has flagged that as most large projects being constructed are under Build-Operate-Transfer (BOT) contracts, they are locked into take-or-pay electricity contracts. As such, their potential to be operated as multi-purpose projects that could contribute to extreme flood or drought mitigation could be limited as electricity production is to be prioritized.[xxxiii]

Responses by regional institutions

The Mekong River Commission (MRC) is an intergovernmental river basin commission established by international treaty in 1995.[xxxiv] Climate change has become an increasingly significant element of its work that cumulated with the publication of a Mekong Climate Change Adaptation Strategy and Action Plan (MASAP) in November 2017.[xxxv] In its State of the Basin Report 2018 (published in late 2019), the impacts of climate change are one of five critical dimensions that constitute its basin monitoring framework.[xxxvi] Various other studies have also been published relevant to climate change adaptation, including on flooding[xxxvii], the impacts of climate change on hydropower production (mentioned above) [xxxviii], and a drought management strategy published in November 2019.[xxxix] The MRC also gathers data on river flow, water quality and sediment transport that are important for understanding climate change.

Whilst these assessments and regional plans contain important analysis, and the MRC’s role is to facilitate a regional plan for adaptation to climate change, various long-standing challenges for the MRC remain. These include its ability to influence national plans, its accountability to communities and civil society, and its relationship with China that is a dialogue partner rather than full member state.

In March 2016, the region’s leaders launched the Lancang-Mekong Cooperation (LMC) in Sanya City of Hainan Province, China. Two years later, in Phnom Penh, Cambodia, a Five-Year Plan of Action on Lancang-Mekong Cooperation (2018-2022) was announced that signified the deepening institutionalization of the LMC. Regarding water resources, it includes commitments to inter-governmental cooperation and its institutionalization, as well as technical cooperation and joint research including on the impacts of climate change. Whilst the details are not in the public domain, there is a stated acknowledgement of the need to “Deepen Lancang-Mekong river flood and drought disaster emergency management, carry out joint assessment of flood control and drought relief in Mekong basin, and carry out joint study on the early setting up of communication line/channel for sharing information in emergency case of flood and drought in Lancang-Mekong river.” [xl]

The LMC is a new significant intergovernmental cooperation given that it brings together all six countries that share the Lancang-Mekong basin. However, it also raises challenges for transboundary water governance, including on: the extent to which crucial water data is shared; the LMC’s transparency and accountability to civil society and riparian communities; whether LMC plans for the Lancang-Mekong River adequately consider the environmental and social values of the river; and how the LMC intends to cooperate with the MRC.

On the latter point, in December 2019, the MRC Secretariat and the Lancang-Mekong Water Resources Cooperation Center of the LMC signed a new MoU. Whilst it does not fully resolve underlying tensions in competing mandates and approaches between the two regional organizations, it signals an intent to cooperate on various technical areas including: data and information exchange, basin monitoring, and joint assessment and study.[xli]

A first step will be to “to conduct a joint research on the 2019 drought and low flow situation in the Mekong River basin… to be completed by September 2020.”[xlii] This is clearly a significant study. However, in the context of the past impacts of China’s dam operation on Northern Thailand impacting farmers and fishers it is also likely to be a contentious one. During the 2019 drought, a public dispute broke out between representatives of the Chinese Embassy in Bangkok[xliii] and civil society groups in Northern Thailand[xliv] over the role of China’s dams in the drought.[xlv] Given these already existing tensions a transparent and accountable study would be imperative that is inclusive of community concerns in terms of both process and final publication. [xlvi]

Meeting the challenge of climate change

A healthy Lancang-Mekong River is central to maintaining livelihoods, but the river is under stress due to existing challenges in the basin that are increasingly intersecting with climate change. The challenges in the basin and the solutions are to-a-degree technical, but are fundamentally a question of national and regional politics including regarding the competing roles, mandates and authorities of the MRC and LMC, as well as the space for decentralized decision-making and local communities voice.

Whilst recently there have been important steps towards improved water data sharing, more remains to be done. In February 2020, a new program of the MRC called the Joint Environmental Monitoring held its inception workshop that is designed to monitor transboundary environmental impacts from the two recently-commissioned mainstream dam projects in Laos.[xlvii] Meanwhile, as detailed above, the MRC and LMC are undertaking a joint study that may improve data sharing on China’s Lancang dams, although this is not guaranteed. The major gap in regional data sharing at present is dam operation for tributary projects. If meaningfully implemented, better data sharing would facilitate improved advanced warning for droughts and floods, and more accountable basin planning, but only if there is the political will to act on the data.

There are a range of further steps that should be taken including: the need to assess the risks of existing large dams to modified river conditions due to climate change; to consider how existing hydropower projects’ contracts can be rewritten to become multi-purpose schemes; and to explore alternative future electricity scenarios utilizing technologies other than hydropower.

More fundamentally, there is the opportunity to take a more holistic and transformative approach towards managing severe drought and flood through adopting a basin-wide perspective on nature-based solutions, as discussed by UNESCO in the United Nations World Water Development Report 2018[xlviii], and increasing support for community preparedness and culturally appropriate adaptation. The present emphasis on large infrastructure-led approaches to manage severe droughts and floods is already, as evidenced in practiced, revealing its limitations; indeed a ‘control approach’ towards nature has been increasingly critiqued and more flexible approaches that adapt to nature encouraged.[xlix] In the nature-based approach, UNESCO emphasize conserving or rehabilitating natural ecosystems to enhance the storage, quality and availability of water at scales ranging from the micro- to macro, including, for example, forest and wetlands. Necessarily, within such an approach, local community leadership and wider community involvement is central. Meanwhile, enabling in an inclusive, participatory and culturally appropriate way community preparedness and adaptation strategies is important, including effective provision of emergency relief and supporting alternative ways of making a living during periods of severe drought.

———

[i] Director, Center of Excellence in Resource Politics for Social Development, Center for Social Development Studies, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University. Email: Carl.Chulalongkorn@gmail.com

[ii] MRC (2019) “Mekong water levels reach low record” 18 July 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mekong-water-levels-reach-low-record/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[iii] MRC (2019) “Drought continues to hit Mekong countries, risking stress on crop production, water shortages” 19 Nov 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/drought-continues-to-hit-mekong-countries-risking-stress-on-crop-production-water-shortage/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[iv] Lovgren, S. (2020) “Southeast Asia’s most critical river is entering uncharted waters” 31 Jan 2020 https://www.nationalgeographic.com/science/2020/01/southeast-asia-most-critical-river-enters-uncharted-waters/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[v] e.g see Evers, J. and A. Pathirana (2018). "Adaptation to climate change in the Mekong River Basin: introduction to the special issue." Climatic Change 149(1): 1-11.

[vi] WLE Greater Mekong (n.d.) “Mekong Dams Observatory” https://wle-mekong.cgiar.org/changes/our-research/greater-mekong-dams-observatory/ [Last accessed 23 Feb 2020]; Middleton, C. and J. Allouche (2016). "Watershed or Powershed?: A critical hydropolitics of the ‘Lancang-Mekong Cooperation Framework." The International Spectator 51(3): 100-117.

[vii] UN-Water (n.d.) “Water and Climate Change” https://www.unwater.org/water-facts/climate-change/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[viii] MRC (n.d.) “Climate Change” http://www.mrcmekong.org/topics/climate-change/ [Last accessed 11.2.20] and MRC (2019) “State of the Basin Report 2018”

[ix] MRC (2019) “Mekong water related resources need urgent protection, better planning and management, says a new MRC report” 22 Oct 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mekong-water-related-resources-need-urgent-protection-better-planning-and-management-says-a-new-mrc-report/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[x] WWF (n.d.) “Climate Change” http://greatermekong.panda.org/challenges_in_the_greater_mekong/climate_change_in_the_greater_mekong/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xi] MRC (2019) “The Council Study: Study on Sustainable Management and Development of the Mekong River including Impacts of Mainstream Hydropower Projects” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Council-Study/Key-findings-of-the-Council-Study_26-Nov-18_Revised-4-Jan-19.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]  

[xii] McSweeny, R. (2016) “Shifting tropical cyclones increases threat to sinking Mekong delta” https://www.carbonbrief.org/shifting-tropical-cyclones-increases-threat-to-sinking-mekong-delta [Last accessed 23 Feb 2020] and Darby, S. E. et al. (2016) Fluvial sediment supply to a mega-delta reduced by shifting tropical-cyclone activity, Nature, doi:10.1038/nature19809

[xiii] Fawthrop, T. (2019) “Dams and climate change are killing the Mekong River” 28 Nov 2019

https://www.todayonline.com/commentary/dams-and-climate-change-are-killing-mekong-river [Last accessed 23 Feb 2020]

[xiv] Warner, K., et al (2009) “In search of Shelter: Mapping the effects of climate change on human migration and displacement.” A policy paper prepared for the 2009 Climate Negotiations. Bonn, Germany: United Nations University, CARE, and CIESIN, Columbia University and in close collaboration with the European Commission “Environmental Change and Forced Migration Scenarios Project”, the UNHCR, and the World Bank.

[xv] Dun, O. (2011). "Migration and Displacement Triggered by Floods in the Mekong Delta." International Migration 49(S1): 200-222; and Chapman, A. and Tri, V.P.D. (2018) “How climate change is triggering a migrant crisis in Vietnam” 25 Jan 2018 https://www.independent.co.uk/environment/climate-change-vietnam-migration-crisis-poverty-global-warming-mekong-delta-a8153626.html [Last accessed 23 Feb 2020]

[xvi] See IHA (n.d.) “Greenhouse gas emissions” https://www.hydropower.org/greenhouse-gas-emissions [Last accessed 23 Feb 2020]

[xvii] Räsänen, T.A. et al (2018) "Greenhouse gas emissions of hydropower in the Mekong River Basin" Environ. Res. Lett. 13 034030 https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aaa817

[xviii] EPPO (n.d.) Electricity statistics http://www.eppo.go.th/index.php/en/en-energystatistics/electricity-statistic?orders[publishUp]=publishUp&issearch=1 [Last accessed 23 Feb 2020]

[xix] EGAT (n.d.) “System Installed Generating Capacity: Jan 2020” https://www.egat.co.th/en/information/statistical-data?view=article&layout=edit&id=80 [Last accessed 23 Feb 2020]

[xx] EPPO (2016) Power Purchased from Laos PDR (posted on 29 March 2016) http://www.eppo.go.th/index.php/en/energy-information-services/power-purchased-from-laos-pdr; and EGAT (2020) “System Installed Generating Capacity” (as of January 2020). https://www.egat.co.th/en/information/statistical-data?view=article&id=80 [Last accessed 9 March 2020]

[xxi] Magee, D. and Hennig, T. (2017) “Hydropower boom in China and along Asia’s rivers outpaces regional electricity demand” 28 April 2017. https://www.thethirdpole.net/en/2017/04/28/hydropower-boom-in-china-and-along-asias-rivers-outpaces-regional-electricity-demand/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxii] Hong, C-S. (2019) “Thailand’s Renewable Energy Transitions: A Pathway to Realize Thailand 4.0” 9 March 2019. https://thediplomat.com/2019/03/thailands-renewable-energy-transitions-a-pathway-to-realize-thailand-4-0/ [Last accessed 23 Feb 2020] and UNESCAP (2018) Energy Transition Pathways for 2030 Agenda for Asia and the Pacific: Regional Trends Report on Energy for Sustainable Development 2018

[xxiii] MRC (2018) “Basin-Wide Assessment of Climate Change Impacts on Hydropower Production” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Basin-wide-Assessment-of-Climate-Change-Impacts-on-Hydropower-Production_report-13May19.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxiv] RFA (2019) “Laos Pays Compensation to Families of Dead and Missing in PNPC Dam Disaster” 29 Jan 2019. https://reliefweb.int/report/lao-peoples-democratic-republic/laos-pays-compensation-families-dead-and-missing-pnpc-dam [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxv] The Lancang River is the name in China of the upper stretch of the Mekong River

[xxvi] Middleton, C. and J. Allouche (2016). "Watershed or Powershed?: A critical hydropolitics of the ‘Lancang-Mekong Cooperation Framework." The International Spectator 51(3): 100-117.

[xxvii] MRC (2019) “Mekong water levels to drop due to dam equipment testing in China” 31 Dec 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mekong-water-levels-to-drop-due-to-dam-equipment-testing-in-china/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxviii] MRC (2020) “Weekly Dry Season Situation Report for the Mekong River Basin Prepared on: 07/01/2020, covering the week from 31 Dec 2019 to 5 Jan 2020” https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/2020-01-06%20Weekly%20Dry%20Season%20Situation.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxix] MRC (2019) “MRC and China renew pact on water data provision and other cooperation initiatives” http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mrc-and-china-renew-pact-on-water-data-provision-and-other-cooperation-initiatives/ [Last accessed 9 March 2020]

[xxx]  MRC (2019) “Mekong water levels to drop due to dam equipment testing in China” 31 Dec 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mekong-water-levels-to-drop-due-to-dam-equipment-testing-in-china/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxi] Sivasomboon, B. and Phaicharoen, N. (2020) “Thailand to Air Concerns with River Commission over Drought, Chinese Dams in Mekong” https://www.benarnews.org/english/news/thai/thailand-china-01142020183829.html [Last accessed on 23 Feb 2020]

[xxxii] Zhou, L. (2020) “Thailand nixed China’s Mekong River blasting project. Will others push back?” https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3051812/thailand-nixed-chinas-mekong-river-blasting-project-will [Last accessed 9 March 2020]

[xxxiii] Kijewski, L. (2019) “Experts doubt effectiveness of new plan to address Mekong drought” 26 Dec 2019 https://www.aljazeera.com/news/2019/12/experts-doubt-effectiveness-plan-address-mekong-drought-191225010811086.html/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxiv] MRC (1995). Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin, 5 April 1995 http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/policies/agreement-Apr95.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxv] MRC (2017) “Mekong Climate Change Adaptation Strategy and Action Plan” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/MASAP-book-28-Aug18.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxvi] MRC (2019) “State of the Basin Report 2018” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/SOBR-v8_Final-for-web.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxvii] MRC (2019) “Enhancement of Basin-wide Flood Analysis and Additional Simulations under Climate Change for Impact Assessment and MASAP Preparation” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Enhancement-of-Basin-wide-Flood-Analysis-27June19.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]                                                  

[xxxviii] MRC (2018) “Basin-Wide Assessment of Climate Change Impacts on Hydropower Production” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Basin-wide-Assessment-of-Climate-Change-Impacts-on-Hydropower-Production_report-13May19.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xxxix] MRC (2019) “Drought Management Strategy for the Lower Mekong Basin 2020-2025” http://www.mrcmekong.org/assets/Publications/MRC-DMS-2020-2025-Fourth-draft-V3.0-formatted.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xl] LMC (2018) “Five-Year Plan of Action on Lancang-Mekong Cooperation (2018-2022)” https://pressocm.gov.kh/wp-content/uploads/2018/01/ENG-Five-Year-Plan-of-Action-on-Lancang-Mekong-Cooperation-2018-2022.pdf [Last accessed 23 Feb 2020]

[xli] MRC (2019) “MRC Secretariat, LMC Water Center ink first MOU for better upper-lower Mekong management” 18 Dec 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mrc-secretariat-lmc-water-center-ink-first-mou-for-better-upper-lower-mekong-management/  [Last accessed 23 Feb 2020]

[xlii] MRC (2019) “Mekong water levels to drop due to dam equipment testing in China” 31 Dec 2019 http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/mekong-water-levels-to-drop-due-to-dam-equipment-testing-in-china/ [Last accessed 23 Feb 2020]

[xliii] Yang Yang “False report undermines Mekong cooperation” Bangkok Post 12.7.19 https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1711051/false-report-undermines-mekong-cooperation [Last accessed 23 Feb 2020]

[xliv] Roykaew, N. (2019) “Opinion: China must be sincere on the Mekong” 17 July 2019 Bangkok Post https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1713756/china-must-be-sincere-on-mekong [Last accessed 23 Feb 2020]

[xlv] Sunchindah, A. “Mekong dilemmas need political will to resolve” 26.7.19 https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1719067/mekong-dilemmas-need-political-will-to-resolve [Last accessed 23 Feb 2020]

[xlvi] Bainbridge, A. (2020) “China's Mekong River dams are generating renewable energy, but are costing locals their livelihoods” 20 Jan 2020 https://www.abc.net.au/news/2020-01-20/china-mekong-river-plan-creates-renewable-energy-but-costs-jobs/11872640 [Last accessed 23 Feb 2020]; Wongcha-um, P. “Missing Mekong waters rouse suspicions of China” Reuters 25.7.19 https://www.reuters.com/article/us-mekong-river/missing-mekong-waters-rouse-suspicions-of-china-idUSKCN1UK19Q?fbclid=IwAR2cMyWj9qSwVRAs7lABnzI7oaD1oCvyjD5TSDcDkWf3CJwDqcU46GY7lUs [Last accessed 23 Feb 2020]

[xlvii] MRC (2020) “Pilot program to monitor impacts from Xayaburi and Don Sahong takes off” http://www.mrcmekong.org/news-and-events/news/pilot-program-to-monitor-impacts-from-xayaburi-and-don-sahong-takes-off/ [Last accessed 9 March 2020]

[xlviii] UNESCO (2018) “Nature Based Solutions for Water: The United Nations World Water Development Report 2018”

[xlix] Allouche, J., Middleton C. and Gyawali, D. (2019). The Water-Food-Energy Nexus: Power, Politics and Justice Routledge-Earthscan: London and New York